Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

Polska należy do grona 57 państw - członków Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) - regionalnego systemu międzynarodowej ochrony praw człowieka. Do 1 stycznia 1995 r. OBWE funkcjonowała jako Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) - forum dialogu oraz negocjacji pomiędzy Wschodem i Zachodem, opierające się na zasadzie spotkań i konferencji, w ramach których poszerzano zakres zobowiązań oraz dokonywano przeglądu ich implementacji.

 
Celem OBWE jest umacnianie bezpieczeństwa i współpracy na obszarze działania w trzech wymiarach bezpieczeństwa:

1. polityczno – wojskowym;

2. gospodarczo – ekologicznym;

3. ludzkim.

Termin wymiar ludzki (ang. „human dimension”) pojawił się po raz pierwszy w Dokumencie Końcowym, przyjętym na konferencji przeglądowej KBWE w Wiedniu w 1989 r., w którym został zdefiniowany jako „zobowiązania (…) dotyczące poszanowania wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, kontaktów międzyludzkich i innych zagadnień humanitarnych”. Zgodnie z koncepcją wszechstronnego bezpieczeństwa KBWE/OBWE wiąże utrzymanie pokoju oraz stabilizacji w regionie z przestrzeganiem przez wszystkie państwa praw człowieka i podstawowych wolności.

Katalog rzeczowy praw człowieka w systemie KBWE/OBWE wzbogacano sukcesywnie podczas konferencji przeglądowych.

Pierwszym dokumentem, w którym zostały zawarte liczne zasady ze sfery praw człowieka był Akt Końcowy KBWE, przyjęty 1 sierpnia 1975 r., ustanawiający także mechanizm spotkań przeglądowych (ang. „follow – up”), w toku których przedstawiciele państw KBWE mieli dyskutować postęp w realizacji zobowiązań, a także możliwości rozwoju współpracy między nimi.

Dokument Końcowy wiedeńskiej konferencji przeglądowej KBWE z 1989 r. można uznać za przełomowy w dziedzinie praw człowieka, z uwagi na decyzję o kolejnych spotkaniach wymiaru ludzkiego, zapisy dotyczące konkretnych praw człowieka, takich jak: wolność wyznania, wolność informacji oraz ustanowienie mechanizmu wymiaru ludzkiego KBWE, który miał umożliwić dyplomatyczną kontrolę przestrzegania przyjętych zobowiązań. Procedura ta została uzupełniona o misje ekspertów oraz misje sprawozdawców podczas konferencji w Moskwie w 1991 r.

Dokument kopenhaski z 1990 r. w znacznym stopniu rozszerzał katalog rzeczowy praw człowieka, między innymi o: prawo zgromadzeń, stowarzyszania się, prawo do własności, prawa dziecka, wolność od tortur, prawa robotników – migrantów, a także prawa osób należących do mniejszości narodowych.

Instrumenty implementacyjne standardów praw człowieka wypracowanych w ramach OBWE można podzielić na ogólne - struktura polityczna OBWE oraz wyspecjalizowane - ograniczone wyłącznie do wymiaru ludzkiego. Do tych ostatnich należą:

1. konferencje przeglądowe poświęcone realizacji przyjętych zobowiązań;

2. Urząd Wysokiego Komisarza do spraw Mniejszości Narodowych, którego zadaniem jest wykrywanie napięć na tle narodowościowym, które mogłyby przerodzić się w konflikt międzypaństwowy;

3. misje OBWE ustanawiane dla różnych krajów w ramach: „preventive diplomacy”, „conflict prevention”, „crisis management”;

4. Przedstawiciel OBWE ds. Wolności Mediów, który zajmuje się kontrolą przestrzegania standardów międzynarodowych w zakresie wolności środków masowego przekazu;

5. Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ang. „Office for Democratic Institutions and Human Rights” - ODIHR), którego siedziba mieści się w Warszawie, z uwagi na fakt, iż pierwsze wolne wybory w bloku komunistycznym miały miejsce w Polsce. Biuro zajmuje się promowaniem praw człowieka, demokracji i rządów prawa, koordynuje obserwacje wyborów, zapewnia szkolenia, a także organizuje doroczne Spotkania Przeglądowe (ang. „Human Dimension Implementation Meeting” - HDIM).

Ochrona praw człowieka w ramach OBWE nie opiera się na podstawie prawnomiędzynarodowej, lecz na zobowiązaniach o charakterze politycznym.

Informacje na temat bieżącej działalności organizacji dostępne są w wersji anglojęzycznej na stronie internetowej OBWE: (http://www.osce.org).

Publikacje:

Przewodniki dotyczące zwalczania mowy nienawiści:

http://www.osce.org/odihr/36426

http://www.osce.org/odihr/85093

http://www.osce.org/odihr/68668

Przewodniki nt. obserwacji procedury wyborczej:

http://www.osce.org/odihr/elections/92058

http://www.osce.org/odihr/elections/92057

http://www.osce.org/odihr/elections/68439

O dokumencie