W dniu 30 marca 2016 roku Komitet Ministrów Rady Europy przyjął rezolucje końcowe zamykające nadzór nad wykonaniem wyroków w dwóch sprawach przeciwko Polsce – tj. w sprawie Włoch (nr 2) przeciwko Polsce (skarga nr 33475/08, wyrok z dnia 10 maja 2011 roku) oraz w sprawie  Sierpiński przeciwko Polsce (skarga nr 38016/07, wyroki: z dnia 3 listopada 2009 roku oraz z dnia 27 lipca 2010 roku).

W pierwszej ze spraw Europejski Trybunał Praw Człowieka badał skargę Pana Adama Włocha, który podnosił, iż bezskutecznie dochodził przed sądami krajowymi odszkodowania za nieuzasadnione aresztowanie. Wprawdzie sądy krajowe rozpoznając powództwo skarżącego stwierdziły, iż zastosowanie w okresie między 20 września 1994 roku a 11 stycznia 1995 roku środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania było bezspornie niesłuszne, to jednak uznano, iż łączny okres pozbawienia wolności został zaliczony na poczet kary grzywny w wysokości 2 280 zł wymierzonej skarżącemu w innej sprawie. W takiej sytuacji – w ocenie krajowych organów sądowych – niemożliwe było przyznanie dodatkowego odszkodowania.

Europejski Trybunał Praw Człowieka krytycznie odniósł się do przyjętej przez polskie sądy wykładni prawa. W wydanym w dniu 10 maja 2011 roku wyroku ETPCz zwrócił uwagę, iż organy krajowe rozpoznające sprawę o odszkodowanie nie ustaliły, czy „zaliczenie okresu tymczasowego aresztowania skarżącego na poczet kary grzywny w wysokości 580 euro stanowiło sprawiedliwe zadośćuczynienie za jakąkolwiek szkodę o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym poniesioną przez skarżącego”. W konsekwencji Trybunał stwierdził, iż doszło do naruszenia art. 5 ust. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, zgodnie z którym osobie zatrzymanej lub aresztowanej w sposób niezgodny z wymogami Konwencji przysługuje prawo do odszkodowania.

W związku z wydaniem orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Sąd Najwyższy w dniu 12 czerwca 2012 roku wznowił zakończone wcześniej wyrokiem Sądu Apelacyjnego postępowanie w sprawie wniosku Pana Adama Włocha o odszkodowanie i zadośćuczynienie za szkody doznane w wyniku niesłusznego tymczasowego aresztowania. W wyniku ponownie przeprowadzonego postępowania rozpoznający sprawę Sąd Okręgowy w Katowicach przyznał skarżącemu zadośćuczynienie w wysokości 50 000 zł z tytułu szkody niepieniężnej oraz odszkodowanie w wysokości 78 308,35 zł za poniesione szkody majątkowe.

Komitet Ministrów Rady Europy przyjmując rezolucję stwierdzającą wykonanie przez Polskę wyroku w sprawie Włoch (nr 2) przeciwko Polsce docenił podjęcie przez krajowe organy sądowe zabiegów zmierzających do zrekompensowania szkód poniesionych przez skarżącego, a nadto stwierdził, iż Rząd podjął działania służące upowszechnieniu wiedzy o wynikających z orzecznictwa strasburskiego standardach przestrzegania praw człowieka, co powinno zapobiec wystąpieniu podobnych naruszeń Konwencji w przyszłości.

W trakcie 1252 posiedzenia Komitet Ministrów Rady Europy potwierdził również wykonanie przez Polskę wyroku w sprawie Sierpiński przeciwko Polsce (skarga nr 38016/07), w którym stwierdzone zostało niedopełnienie przez Polskę obowiązków wynikających z art. 1 Protokołu Dodatkowego do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ustanawiającego zasadę ochrony prawa własności.

W przedmiotowej sprawie rodzinie skarżącego odebrano nieruchomość jeszcze w 1945 roku na mocy tzw. Dekretu Bieruta. W dniu 27 czerwca 1967 roku Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej wydało decyzję, w wyniku której oddano innej osobie w wieczyste użytkowanie działkę dawniej należącą do rodziny Sierpińskich. Po okresie transformacji ustrojowej, Pan Wojciech Sierpiński podjął działania zmierzające do odzyskania należącej wcześniej do jego rodziny własności. W wydanym w dniu 27 czerwca 2000 roku rozstrzygnięciu Samorządowego Kolegium Odwoławczego stwierdzono, iż wspomniana decyzja z 1967 roku została wydana z naruszeniem prawa, jednakże nie została ona uznana za nieważną z uwagi na wywołane przez nią nieodwracalne skutki prawne.

W związku z tym, iż odzyskanie posiadanej wcześniej własności stało się niemożliwe, Pan Sierpiński złożył do Sądu Okręgowego powództwo cywilne o odszkodowanie skierowane przeciwko Skarbowi Państwa. W dwuinstancyjnym postępowaniu ostatecznie oddalono powództwo, z uwagi na fakt, iż w ocenie sądu apelacyjnego stroną pozwaną w tej sprawie powinna być gmina, a nie Skarb Państwa.

Europejski Trybunał Praw Człowieka rozpoznając skierowaną do niego skargę stwierdził, iż nie jest jego rolą zabieranie głosu dyskusji na temat tego, jaki podmiot powinien ponosić odpowiedzialność majątkową za konkretne naruszenie prawa własności przez organy władzy publicznej. Jednakże obowiązkiem państwa jest pomóc uprawnionemu do odszkodowania zidentyfikować podmiot, przeciwko któremu należy wystąpić z roszczeniem. Trybunał podniósł, iż wskutek „reform administracyjnych, niejednolitości orzecznictwa i braku pewności co do stanu prawnego” skarżący został pozbawiony możliwości uzyskania świadczenia, do którego był uprawniony. Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził zatem, iż naruszenie art. 1 Protokołu Dodatkowego do Konwencji było niewątpliwe. Sprawa wysokości zadośćuczynienia miała natomiast stać się przedmiotem odrębnych negocjacji między Rządem RP a skarżącym. Odpowiednia ugoda została zawarta w dniu 11 czerwca 2010 roku, a następnie zatwierdzona wyrokiem ETPCz z dnia 27 lipca 2010 roku. W myśl zawartego porozumienia polskie władze zobowiązały się wypłacić Panu Sierpińskiemu kwotę 700 000 zł.  

Przyjmując rezolucję zamykającą nadzór nad wykonaniem wyroku w sprawie Sierpiński przeciwko Polsce Komitet Ministrów Rady Europy potwierdził, iż wspomniana kwota została już przekazana skarżącemu. Ponadto podjęto środki generalne, które powinny wyeliminować ryzyko wystąpienia podobnych naruszeń prawa konwencyjnego w przyszłości. W kontekście omawianej sprawy warto zwłaszcza wspomnieć, iż począwszy od 2006 roku Sąd Najwyższy w sposób jednolity interpretuje przepisy dotyczące tego, który podmiot posiada legitymację bierną w sprawach o odszkodowanie za szkody powstałe w wyniku podjętych z naruszeniem prawa ostatecznych decyzji administracyjnych wydanych przed dniem 27 maja 1990 roku. W uchwale z dnia 7 grudnia 2006 roku (III CZP 99/06) składu siedmiu sędziów jednoznacznie stwierdzono, iż takim podmiotem jest Skarb Państwa, a stanowisko to zostało utrzymane w kolejnych orzeczeniach Sądu Najwyższego – m.in. w wyrokach: z dnia 25 stycznia 2007 roku (V CSK 425/06), z dnia 14 marca 2007 roku (I CSK 247/06), z dnia 13 kwietnia 2012 roku (I CSK 402/11) oraz z dnia 4 października 2012 roku (I CSK 665/11 i I CSK 632/11).