1238 posiedzenie Komitetu Ministrów Rady Europy

W dniu 14 października 2015 roku Komitet Ministrów Rady Europy przyjął rezolucję końcową zamykającą nadzór nad wykonaniem wyroku z dnia 24 lipca 2012 roku w sprawie Waldemar Nowakowski  przeciwko Polsce (skarga nr 55167/11).

W przedmiotowym wyroku Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, iż naruszone zostało prawo skarżącego do ochrony własności gwarantowane przez art. 1 Protokołu Dodatkowego do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. 

Skarżący – kombatant polskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej, wielokrotnie odznaczany za zasługi dla Rzeczpospolitej – posiadał bogatą kolekcję zabytkowej broni, którą często udostępniał podmiotom muzealnym na potrzeby organizacji różnych wystaw. Sprawa wzbudziła zainteresowanie Prokuratury, która oskarżyła Pana Waldemara Nowakowskiego o popełnienie przestępstwa posiadania broni palnej bez wymaganego zezwolenia (tj. występku, o którym mowa w art. 263 §2 Kodeksu karnego)

Ostatecznie odpowiedni sąd krajowy umorzył toczące się postępowanie karne z uwagi na znikomą szkodliwość społeczną czynu. Sąd równocześnie orzekł przepadek całej kolekcji broni gromadzonej przez p. Nowakowskiego przez blisko 50 lat.

Trybunał zgodził się co do tego, że sama instytucja przepadku mienia może być stosowana w prawodawstwach krajowych. ETPCz zwrócił jednak uwagę, że ilekroć przepadek orzekany jest w konkretnej sprawie sądowej, to należy zbadać, czy nie została naruszona równowaga między prawem skarżącego do posiadania własności a wymogami interesu powszechnego. Dokonując tej oceny sąd krajowy powinien wziąć pod uwagę szczególną przydatność instytucji przepadku w sytuacji, gdy popełnione zostało poważne przestępstwo lub w przypadku uzasadnionego podejrzenia, iż skonfiskowane składniki majątkowe mogą pochodzić z przestępstwa.  Jednocześnie sąd orzekający powinien ocenić postawę właściciela i jego cechy charakteru.

W ocenie Trybunału w sprawie skarżącego nie zaistniały okoliczności, w których zastosowanie instytucji przepadku byłoby niezbędne i nie mogłoby zostać zastąpione innym, mniej dolegliwym środkiem. Jednocześnie sądy krajowe nie wzięły pod uwagę znanych im okoliczności dotyczących m.in.: nieposzlakowanej opinii,  jaką cieszył się właściciel kolekcji, faktu, iż skonfiskowana broń nigdy nie była używana w celach przestępczych (a większa część kolekcji w ogóle nie nadawała się do użytku), wysokiej wartości pieniężnej kolekcji gromadzonej przez kilkadziesiąt lat przez skarżącego oraz jej wartości sentymentalnej.

Z wyżej wymienionych powodów Trybunał uznał, iż w przedmiotowym przypadku decyzja sądów krajowych o przepadku mienia stanowiła niedopuszczalną formę ingerencji w prawo własności skarżącego, a przez to naruszony został art. 1 Protokołu Dodatkowego do Konwencji.  

W wyroku z dnia 24 lipca 2012 roku Trybunał zobowiązał Polskę do zapłaty kwoty 4000 euro z tytułu poniesionej przez skarżącego szkody niemajątkowej i jednocześnie odroczył kwestię wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie ustalenia słusznego zadośćuczynienia za doznane szkody majątkowe.

Do rozpoznania odroczonej kwestii zadośćuczynienia za poniesione straty materialne Trybunał powrócił w wyroku z dnia 22 lipca 2014 roku, w którym zatwierdził ugodę, w wyniku której ostatecznie skonfiskowana kolekcja broni została zwrócona skarżącemu, który uzyskał odpowiednie pozwolenie na prowadzenie prywatnego muzeum.

W dniu 14 października 2015 roku Komitet Ministrów Rady Europy stwierdził, iż wyrok należy uznać za wykonany w związku z wdrożeniem środków indywidualnych (a zwłaszcza z dokonanym zwrotem skonfiskowanego mienia) oraz środków generalnych polegających na udostępnieniu informacji o orzeczeniu ETPCz w sprawie Waldemar Nowakowski przeciwko Polsce  i przetłumaczeniu tego wyroku na język polski, co pozwoli organom sądowym zaznajomić się ze standardami Trybunału w zakresie ochrony prawa własności i uniknąć podobnych naruszeń w przyszłości.