1236 posiedzenie Komitetu Ministrów Rady Europy

W dniu 24 września 2015 roku Komitet Ministrów Rady Europy przyjął rezolucje końcowe zamykające nadzór nad wykonaniem wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w dwóch  sprawach przeciwko Polsce – tj. w sprawie Subicka przeciwko Polsce (skarga nr 29342/06 – wyrok z dnia 14 września 2010 roku) oraz w sprawie Zwierzyński przeciwko Polsce (skarga nr 34049/96 – wyroki: z dnia 19 czerwca 2001 roku, 2 lipca 2002 roku i 6 marca 2007 roku). Na 1236 posiedzeniu Komitet Ministrów Rady Europy przyjął również rezolucję końcową stwierdzającą wykonanie przez Rząd RP postanowień 42 decyzji Trybunału zatwierdzających zawarte ugody.

W przywołanym wyroku w sprawie Subicka przeciwko Polsce Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził naruszenie przez państwo polskie art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w związku z niezapewnieniem skarżącej prawa dostępu do sądu. W analizowanej przez Trybunał sprawie Pani Iwona Subicka podejmowała działania mające na celu uchylenie decyzji administracyjnej, w której odmówiono jej przyznania świadczenia socjalnego. Po tym jak wojewódzki sąd administracyjny utrzymał w mocy kwestionowane rozstrzygnięcie organów administracji państwowej, Pani Subicka wystąpiła o przyznanie jej w ramach pomocy prawnej adwokata, który sporządziłby w jej imieniu skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego.  

Adwokat (wyznaczony już po upływie terminu na wniesienie skargi) wydał opinię, w której stwierdził, iż nie widzi podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej. W ocenie skarżącej wydanie tej opinii zamknęło jej możliwość odwołania się od niekorzystnego dla niej wyroku sądu I instancji.

Europejski Trybunał Praw Człowieka badając przedłożoną mu sprawę podkreślił, iż w polskim ustawodawstwie brakuje jasnych reguł określających konsekwencje sporządzenia przez prawnika ustanowionego w ramach pomocy prawnej opinii stwierdzającej brak podstaw prawnych do sporządzenia skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Nie było zatem wiadome, czy pomimo wydania takiej opinii wciąż istniała możliwość wniesienia skargi kasacyjnej, a jeśli tak, to w jakim terminie. Trybunał stwierdził, iż wskazana luka prawna rodziła niepewność co do możliwości skorzystania przez skarżącą z prawa do odwołania się do sądu, co samo w sobie było wystarczające do stwierdzenia naruszenia przez Polskę art. 6 ust. 1 Konwencji. Tytułem słusznego zadośćuczynienia za doznane szkody niematerialne Trybunał zasądził obowiązek wypłacenia skarżącej kwoty 1000 euro.

Komitet Ministrów Rady Europy uznając wyrok za wykonany potwierdził, iż wspomniana kwota została przekazana Pani Iwonie Subickiej, a ponadto państwo polskie wprowadziło środki generalne, które zapobiegną podobnym naruszeniom w przyszłości. W tym kontekście najistotniejsze znaczenie ma dokonana przez Sejm RP nowelizacja ustawy z dnia 30 września 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, w której dostosowano przepisy postępowania sądowo-administracyjnego do standardów ETPCz, przede wszystkim poprzez jednoznaczne określenie w art. 177 PPSA konsekwencji, jakie niesie za sobą wydanie przez prawnika ustanowionego w trybie pomocy prawnej opinii stwierdzającej brak podstaw prawnych do sporządzenia skargi kasacyjnej.

W trakcie 1236 posiedzenia Komitet Ministrów Rady Europy stwierdził również, iż wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Zwierzyński przeciwko Polsce (skarga nr 34049/96) zostały w całości wykonane.

W wyroku z dnia 19 czerwca 2001 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka rozpatrując skargę wniesioną przez p. Ryszarda Zwierzyńskiego uznał, iż Rzeczpospolita Polska naruszyła art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 1 Protokołu Dodatkowego do Konwencji. Naruszenie gwarantowanego przez art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji prawa własności polegało na tym, iż Komenda Wojewódzka Policji w Łomży zajmowała pomieszczenie, które w związku z wydaniem przez Naczelny Sąd Administracyjny wyroku stwierdzającego nieważność przeprowadzonego wiele lat wcześniej postępowania wywłaszczeniowego należało traktować jako lokal będący własnością osoby prywatnej. Jednocześnie trwające ponad 8 lat postępowanie sądowe w przedmiocie nabycia tego lokalu przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia zostało uznane przez ETPCz za przewlekłe, a tym samym niemożliwe do pogodzenia ze stawianym przez art. 6 ust. 1 Konwencji wymogiem rozpatrzenia sprawy sądowej „w rozsądnym terminie”. W związku z naruszeniem tego przepisu Konwencji, Trybunał zasądził obowiązek wypłaty skarżącemu kwoty 15 000 zł tytułem rekompensaty za poniesione szkody niematerialne. Ponadto w sentencji opisywanego wyroku ETPCz orzekł o obowiązku wypłacenia kwoty 25 000 zł z tytułu zwrotu kosztów sądowych. Jednocześnie Europejski Trybunał Praw Człowieka odroczył wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie ustalenia sposobu naprawienia szkody związanej z naruszeniem  art. 1 Protokołu Dodatkowego do Konwencji.

Rok później, w wyroku z dnia 2 lipca 2012 roku Trybunał wydał jednoznaczne dyspozycje w odniesieniu do sposobu naprawienia spowodowanych przez państwo polskie szkód powstałych w związku z naruszeniem przez organy władzy publicznej prawa własności. ETPCz orzekł o obowiązku wypłaty skarżącemu kwoty 3090 euro tytułem zwrotu kosztów sądowych, 116 500 euro tytułem zrekompensowania strat materialnych i niematerialnych wynikających z pozbawienia możliwości korzystania z własności, a także nakazał zwrócić skarżącemu jego własność (gdyby zaś państwo polskie nie dokonało takiego zwrotu, to powinno przekazać skarżącemu kwotę 60 500 euro).

Już po wydaniu przez ETPCz wyroku w 2002 roku, Rząd RP systematycznie zwracał uwagę Wysokiego Trybunału na ujawnienie się nowych, istotnych okoliczności, które mogłyby stanowić podstawę do rewizji wcześniej wydanego rozstrzygnięcia. Jednakże składane przez polski rząd wnioski były odrzucane, zaś w wyroku z dnia 6 marca 2007 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka definitywnie stwierdził, iż nie ma żadnych podstaw do ponownego rozpoznania sprawy.

W związku z powyższym, rząd polski dokonał w 2007 roku wypłaty zasądzonych w wyroku z 2002 roku kwot pieniężnych. Wyrok mógł jednak zostać uznany za wykonany dopiero po wypłaceniu przez rząd odsetek za zwłokę w przekazaniu odszkodowania, które w świetle orzeczenia z 2002 roku powinno zostać wypłacone nie później niż 6 lutego 2003 roku.

Po tym jak rząd wypłacił w 2015 roku zaległe odsetki i jednocześnie przedstawił szczegółowy raport z działań zmierzających do realizacji wyroku, ustała podstawa do stwierdzenia, iż wyrok należy traktować jako niewykonany. W wydanej we wrześniu 2015 roku rezolucji Komitet Ministrów Rady Europy jednoznacznie potwierdził, iż rząd polski zrealizował wyroki ETPCz w sprawie Zwierzyński przeciwko Polsce zarówno w zakresie wdrożenia środków indywidualnych, jak i wprowadzenia środków generalnych, które zapobiegną podobnym naruszeniom w przyszłości (wśród których wymienić należy udostępnienie sądom i innym organom państwowym wiedzy o przedmiotowym wyroku ETPCz).

W trakcie 1236 posiedzenia Komitet Ministrów Rady Europy przyjął także rezolucję końcową zamykającą nadzór nad wykonaniem 42 następujących decyzji zatwierdzających ugody między skarżącymi a Rządem RP:

1)      decyzji z dnia 25 listopada 2014 roku w sprawie Bednarczyk przeciwko Polsce (skarga nr 7599/12)

2)      decyzji z dnia 16 września 2014 roku w sprawie Zbigniew Bednarz przeciwko Polsce (skarga nr 52181/11)

3)      decyzji z dnia 16 września 2014 roku w sprawie Paweł Bednarz przeciwko Polsce (skarga nr 71822/11)

4)      decyzji z dnia 18 listopada 2014 roku w sprawie Berecki przeciwko Polsce (skarga nr 10930/10)

5)      decyzji z dnia 20 stycznia 2015 roku w sprawie Bogucki przeciwko Polsce (skarga nr 64838/12)

6)      decyzji z dnia 6 stycznia 2015 roku w sprawie Brzoska przeciwko Polsce (skarga nr 33791/14)

7)      decyzji z dnia 9 września 2014 roku w sprawie Donke przeciwko Polsce (skarga nr 17442/13)

8)      decyzji z dnia 27 stycznia 2015 roku w sprawie Duchnowski przeciwko Polsce (skarga nr 56271/10)

9)      decyzji z dnia 9 września 2014 roku w sprawie Dzhabrailova przeciwko Polsce (skarga nr 78244/11)

10)   decyzji z dnia 27 stycznia 2015 roku w sprawie Foerster przeciwko Polsce (skarga nr 56494/12)

11)   decyzji z dnia 20 stycznia 2015 roku w sprawie Germel przeciwko Polsce (skarga nr 42623/10)

12)   decyzji z dnia 20 stycznia 2015 roku w sprawie Gniadek przeciwko Polsce (skarga nr 73311/12)

13)   decyzji z dnia 26 sierpnia 2014 roku w sprawie Gołaszewski przeciwko Polsce (skarga nr 63995/11)

14)   decyzji z dnia 16 września 2014 roku w sprawie Gustaw przeciwko Polsce (skarga nr 48733/12)

15)   decyzji z dnia 6 stycznia 2015 roku w sprawie Hołowiński przeciwko Polsce (skarga nr 48794/11)

16)   decyzji z dnia 6 stycznia 2015 roku w sprawie Jołkiewicz przeciwko Polsce (skarga nr 14426/13)

17)   decyzji z dnia 16 września 2014 roku w sprawie Klimczak przeciwko Polsce (skarga nr 14470/11)

18)   decyzji z dnia 10 lutego 2015 roku w sprawie Kowalczyk przeciwko Polsce (skarga nr 10448/07)

19)   decyzji z dnia 20 stycznia 2015 roku w sprawie Kujawa przeciwko Polsce (skarga nr 76267/13)

20)   decyzji z dnia 10 lutego 2015 roku w sprawie Kwiek przeciwko Polsce (skarga nr 12120/11)

21)   decyzji z dnia 6 stycznia 2015 roku w sprawie Łoś przeciwko Polsce (skarga nr 66115/13)

22)   decyzji z dnia 27 stycznia 2015 roku w sprawie Macander przeciwko Polsce (skarga nr 4172/13)

23)   decyzji z dnia 27 stycznia 2015 roku w sprawie Makulski przeciwko Polsce (skarga nr 36199/13)

24)   decyzji z dnia 16 września 2014 roku w sprawie Mętel przeciwko Polsce (skarga nr 63585/12)

25)   decyzji z dnia 10 lutego 2015 roku w sprawie Misztal przeciwko Polsce (skarga nr 59585/11)

26)   decyzji z dnia 16 września 2014 roku w sprawie Okrzeja przeciwko Polsce (skarga nr 55195/13)

27)   decyzji z dnia 9 września 2014 roku w sprawie Ołowski przeciwko Polsce (skarga nr 66417/10)

28)   decyzji z dnia 18 listopada 2014 roku w sprawie Orzech przeciwko Polsce (skarga nr 13930/11)

29)   decyzji z dnia 20 stycznia 2015 roku w sprawie Pawelec przeciwko Polsce (skarga nr 67645/12)

30)   decyzji z dnia 16 września 2014 roku w sprawie Peciak przeciwko Polsce (skarga nr 77924/13)

31)   decyzji z dnia 30 września 2014 roku w sprawie Podlecki przeciwko Polsce (skarga nr 59024/10)

32)   decyzji z dnia 10 lutego 2015 roku w sprawie Polak przeciwko Polsce (skarga nr 34427/11)

33)   decyzji z dnia 16 września 2014 roku w sprawie Rawicz-Stanowski przeciwko Polsce (43522/10)

34)   decyzji z dnia 16 września 2014 roku w sprawie Rutecki przeciwko Polsce (skarga nr 50002/12)

35)   decyzji z dnia 10 marca 2015 roku w sprawie Śmigielski przeciwko Polsce (skarga nr 76707/13)

36)   decyzji z dnia 27 stycznia 2015 roku w sprawie Suchecki przeciwko Polsce (skarga nr 23201/11)

37)   decyzji z dnia 20 stycznia 2015 roku w sprawie Szeremeta przeciwko Polsce (skarga nr 47385/12)

38)   decyzji z dnia 10 marca 2015 roku w sprawie Wardaszko przeciwko Polsce (skarga nr 10248/14)

39)   decyzji z dnia 27 stycznia 2015 roku w sprawie Wójcik przeciwko Polsce (skarga nr 71265/13)

40)   decyzji z dnia 20 stycznia 2015 roku w sprawie Woźniak przeciwko Polsce (skarga nr 15408/14)

41)   decyzji z dnia 10 lutego 2015 roku w sprawie Zawadzki przeciwko Polsce (skarga nr 50868/12)

42)   decyzji z dnia 10 lutego 2015 roku w sprawie Ziółkowski przeciwko Polsce (skarga nr 53411/11)