Najnowsze orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach polskich

W dniu 15 czerwca 2017 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał jeden wyrok w sprawie przeciwko Polsce, tj. Wrona przeciwko Polsce (skarga nr 74568/11), w którym analizował zasadność skargi pod katem naruszenia art. 5 ust. 1, 5 ust. 3 oraz 5 ust. 5 Konwencji w związku z zarzucanym bezprawnym oraz przewlekłym tymczasowym aresztowaniem skarżącego, a także opublikował decyzję z dnia 23 maja 2017 roku w sprawie Moroz przeciwko Polsce (skarga nr 19958/12) zatwierdzającą zawartą ze skarżącym ugodę. 

Wrona przeciwko Polsce (skarga nr 74568/11)

Skarżącemu Arkadiuszowi Wronie postawiono zarzuty znęcania się nad członkami rodziny oraz posiadania - wbrew przepisom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii - środka odurzającego w postaci marihuany.

W okresie od czerwca 2005 do marca 2006 roku stosowano wobec niego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania. Uzasadniając decyzje w tym przedmiocie wskazywano na prawdopodobieństwo popełnienia przez skarżącego zarzucanego mu czynu wynikające między innymi z zeznań pokrzywdzonych – rodziców podejrzanego, a także obawę ucieczki lub ukrywania się podejrzanego, bowiem w miejscu zamieszkania przebywał sporadycznie, przychodził do mieszkania w późnych godzinach wieczornych i wcześnie rano wychodził. Obawy o utrudnianie postępowania dodatkowo wzmacniała postawa podejrzanego, który nie zgodził się na przeprowadzenie obserwacji sądowo-psychiatrycznej, a doprowadzony do szpitala przez Policję samowolnie oddalił się uniemożliwiając przeprowadzenie obserwacji.

Wyrokiem z dnia 12 marca 2007 roku sąd I instancji uniewinnił skarżącego od zarzutu znęcania się nad członkami rodziny, zaś w odniesieniu do zarzutu posiadania środka odurzającego wbrew obowiązującym przepisom został skazany na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat. W wyniku zaskarżenia przedmiotowego wyroku sąd II instancji uchylił wyrok w części dotyczącej zarzutu posiadania środka odurzającego i w tym zakresie przekazał sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Ostatecznie wobec znikomej społecznej szkodliwości czynu postępowanie zostało umorzone.

Skarżący wystąpił z powództwem odszkodowawczym przeciwko Skarbowi Państwa w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem, jednakże nie zostało ono uwzględnione. Sąd orzekający w tym zakresie odwołał się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 15 września 1999 roku, wydanej w sprawie o sygn. I KZP 27/99. Z uchwały tej wynika, że niewątpliwie niesłuszne w rozumieniu art. 552 § 4 Kodeksu postępowania karnego jest takie tymczasowe aresztowanie, które było stosowane z obrazą przepisów rozdziału 28 Kodeksu postępowania karnego oraz tymczasowe aresztowanie oskarżonego (podejrzanego) powodujące dolegliwość, której nie powinien doznać, w świetle całokształtu okoliczności ustalonych w sprawie, w szczególności, prawomocnego jej rozstrzygnięcia. W ocenie sądu orzekającego w przedmiocie odszkodowania, zastosowanie tymczasowego aresztowania skarżącego nie naruszało przepisów Kodeksu postępowania karnego. Zarówno apelacja, jak i kasacja zostały uznane za oczywiście bezzasadne.

W skardze do Trybunału skarżący zarzucił, że tymczasowe aresztowanie w jego sprawie było stosowane bezprawnie i arbitralnie, a także było długotrwale. Zarzucił także, że został pozbawiony prawa do uzyskania w związku z tym odszkodowania.

Trybunał nie przychylił się do zarzutów skargi. Wskazał, iż tymczasowe aresztowanie skarżącego było stosowane zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami Kodeksu postępowania karnego, w związku z czym nie można go uznać za bezprawne. Nie było ono także arbitralne, a to z uwagi na fakt, iż miało na celu zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania, który skarżący swoim powtarzającym się niestawiennictwem na badania psychiatryczne utrudniał.

W ocenie Trybunału władze krajowe wnikliwie rozważyły okoliczności sprawy, zaś środek zapobiegawczy był proporcjonalny do celu, dla którego go zastosowano.

Trybunał nie stwierdził również, aby tymczasowe aresztowanie w sprawie skarżącego było długotrwałe. Środek ten stosowano przez okres dziewięciu miesięcy i dwóch tygodni. Jednocześnie przesłanki, na których opierały się sądy krajowe, tj. ryzyko obstrukcji procesowej oraz ucieczki, w kontekście kilkakrotnego uchylania się przez skarżącego od badań psychiatrycznych oraz jedynie okazjonalnego przebywania w miejscu pobytu, były właściwe i wystarczające.

W odniesieniu natomiast do zarzucanego naruszenia art. 5 ust. 5 Konwencji Trybunału uznał ten zarzut za niedopuszczalny z uwagi na niewykorzystanie środków krajowych. Skarżący nie skorzystał bowiem z możliwości zaskarżenia przepisu art. 552 § 4 Kodeksu postepowania karnego w drodze skargi konstytucyjnej. 

Moroz przeciwko Polsce (skarga nr 19958/12)

Decyzja w sprawie Moroz przeciwko Polsce (skarga nr 19958/12) dotyczyła odmowy ustanowienia skarżącemu profesjonalnego pełnomocnika z urzędu, przez co doszło do naruszenia art. 6 us.t 1 Konwencji. W wyniku zawartej ugody Rząd zobowiązał się do zapłaty na rzecz skarżącego tytułem słusznego zadośćuczynienia kwoty 15 000 zł.