Najnowsze orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach polskich

W dniu 14 czerwca 2016 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał cztery wyroki w sprawach przeciwko Polsce, tj.: Pugžlys przeciwko Polsce (skarga nr 446/10), Buczek przeciwko Polsce (skarga nr 31667/12), Wasiak przeciwko Polsce (skarga nr 7258/12) oraz Koniuszewski przeciwko Polsce (skarga nr 619/12), w których analizował zasadność skarg pod kątem naruszenia art. 3 Konwencji w związku z poniżającym traktowaniem w czasie procesu, a także automatycznym stosowaniem w stosunku do skarżącego reżimu kwalifikującego go do kategorii osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne oraz poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej, art. 6 Konwencji w związku z brakiem rzetelności postępowania w kontekście odmowy zwolnienia od kosztów sądowych oraz przewlekłością postępowania, a także art. 10 Konwencji w kontekście naruszenia swobody wypowiedzi.

Pugžlys przeciwko Polsce (skarga nr 446/10)

Skarżący jest obywatelem Litwy. Został prawomocnie skazany w Polsce
w dwóch procesach karnych w 2005 i 2010 roku, w których postawiono mu zarzuty rozboju, porwania oraz kierowania zorganizowaną grupą przestępczą, na kary 4 lat i 6 miesięcy oraz 12 lat pozbawienia wolności. Podczas drugiego procesu skarżącego zakwalifikowano jako stwarzającego poważne zagrożenie społeczne oraz poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej. Zastosowane w ramach reżimu środki obejmowały umieszczenie w specjalnym oddziale, konieczność poruszania się w kajdanach zespolonych poza celą, a także rutynowe kontrole osobiste połączone z obowiązkiem rozebrania się. W trakcie procesu natomiast skarżący był umieszczony w metalowej klatce, a także skuty w kajdanki bądź kajdany zespolone. Reżim stosowano przez okres 9 lat.

           W skardze do Trybunału skarżący zarzucił, że zarówno stosowane w ramach reżimu restrykcje, jak również środki bezpieczeństwa zastosowane w trakcie procesu karnego obejmujące umieszczenie skarżącego w metalowej klatce,  stanowiły poniżające, sprzeczne z art. 3 Konwencji traktowanie oraz karanie.

           Trybunał przychylił się do zarzutów skargi. W odniesieniu do pierwszego z nich wskazał, że konieczność poruszania się przez skarżącego w kajdanach zespolonych każdorazowo po opuszczeniu celi, a także rutynowe kontrole osobiste, powodowały u niego - biorąc pod uwagę inne stosowane w ramach reżimu środki – poczucie poniżenia i upokorzenia. Tym samym uznał, że środki te stanowiły dolegliwość, której stopień przekroczył poziom nieodłącznie związany z pozbawieniem wolności. Trybunał stwierdził także, że przedłużając stosowanie reżimu, komisje penitencjarne opierały się na tych samych przesłankach, w wyniku których go zastosowano. Procedura przedłużenia stosowanych w ramach reżimu restrykcji była zatem w realiach przedmiotowych spraw wyłącznie formalnością.

           W odniesieniu do drugiego zarzutu Trybunał podkreślił, że proces skarżącego trwał 3 lata. W przedmiotowym okresie odbyło się 65 terminów rozprawy, z których każdy trwał kilka godzin. Skarżący był wówczas wystawiony na widok publiczny, co było dla niego upokarzające i powodowało poczucie niższości. W ocenie Trybunału takie poniżające traktowanie mogło mieć zasadniczy wpływ na zdolność koncentracji skarżącego oraz jego czujność psychiczną, niezwykle istotnych w kontekście przedmiotu procesu, jakim była kwestia jego odpowiedzialności karnej.

           W konsekwencji Trybunał stwierdził naruszenie art. 3 Konwencji w odniesieniu do obydwu podnoszonych zarzutów. Tytułem słusznego zadośćuczynienia przyznał skarżącemu kwotę 20 000 euro.

Buczek przeciwko Polsce (skarga nr 31667/12)

           Skarżący wystąpił w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności z powództwem odszkodowawczym przeciwko Skarbowi Państwa w związku z zarzucanym naruszeniem dóbr osobistych przez funkcjonariuszy służby więziennej. Do pozwu dołączył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, który został uwzględniony częściowo. Skarżący został zwolniony od kosztów sądowych powyżej kwoty 500 zł. W wyniku zaskarżenia przedmiotowego orzeczenia sąd odwoławczy zmienił rozstrzygnięcie sądu I instancji w ten sposób, że zwolnił skarżącego od kosztów sądowych powyżej kwoty 150 zł. Po bezskutecznym wezwaniu skarżącego do uiszczenia opłaty pozew zwrócono.  

           W skardze do Trybunału skarżący zarzucił, że odmowa zwolnienia go od kosztów sądowych stanowiła ograniczenie jego prawa do sądu.

           Trybunał nie uwzględnił zarzutu. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie wskazał, że kwota dochodzonego roszczenia, wynosząca 60 000 zł była zawyżona i nierozsądna zaś osoba zgłaszająca roszczenie w nadmiernej wysokości musi liczyć się w takiej sytuacji z odmową. Jednocześnie Trybunał podkreślił, że w realiach niniejszej sprawy skarżący został ostatecznie zwolniony od kosztów sądowych powyżej kwoty 150 zł, która stanowiła zaledwie niewielki procent dochodzonej pozwem kwoty. W związku z powyższym nie doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji.

Wasiak przeciwko Polsce (skarga nr 7258/12)

            W skardze do Trybunału skarżący zarzucił przewlekłość postępowania w przedmiocie ustalenia kontaktów z dzieckiem, które w realiach przedmiotowej sprawy trwało od czerwca 2007 roku do października 2011 roku, to jest ponad 4 lata.

Trybunał uwzględnił skargę. Uzasadniając rozstrzygnięcie wskazał, że długość postępowania, którego przedmiotem było ustalenie kontaktów z dzieckiem nie uwzględniała konieczności nadania priorytetu tego typu sprawom i nie mogła być uznana za rozsądną w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji.

            Tytułem słusznego zadośćuczynienia Trybunał przyznał skarżącemu kwotę 2 000 euro.

Koniuszewski przeciwko Polsce (skarga nr 619/12)

            Skarżący jest dziennikarzem tygodnika Auto – Świat, na łamach którego opublikował serię krytycznych artykułów dotyczących jakości paliw na stacjach benzynowych i ich wpływu na silniki samochodowe. Przygotowując publikacje skarżący opierał się na raporcie rządowym opisującym nieprawidłowości na poszczególnych stacjach benzynowych sprzedających paliwo odbiegające od dopuszczalnych norm.  Przedmiotowe publikacje stały się przyczyną skazania skarżącego w postępowaniu karnym, w którym oskarżono go o pomówienie i skazano na karę grzywny w wysokości 2 000 zł oraz nawiązkę w wysokości 500 zł, a także zasądzenia na drodze cywilnej kwoty 10 000 zł w związku z naruszeniem dóbr osobistych właściciela jednej ze stacji benzynowych.

            W skardze do Trybunału skarżący zarzucił, że zastosowane w stosunku do niego sankcje stanowiły naruszenie gwarantowanej art. 10 Konwencji swobody wypowiedzi.

            Oceniając przedmiotową skargę Trybunał stwierdził, że ingerencja w gwarantowaną skarżącemu wolność słowa była zgodna z prawem, a także służyła uzasadnionemu prawnie celowi, jakim jest ochrona dobrego imienia osób trzecich. Nie była jednak proporcjonalna. Trybunał zwrócił uwagę, że przygotowując sporne publikacje skarżący opierał się na wynikach oficjalnego, rządowego raportu, stwierdzającego nieprawidłowości w jakości paliw dostępnych na różnych stacjach benzynowych. W ocenie Trybunału fakt ten zwalniał skarżącego z obowiązku przeprowadzenia niezależnego śledztwa dziennikarskiego, które miałoby potwierdzić bądź wykluczyć prawdziwość zawartych w raporcie danych. Za brakiem proporcjonalności ingerencji w swobodę wypowiedzi skarżącego przemawia również charakter zastosowanych w stosunku do niego sankcji. Skarżący został jednocześnie skazany w procesie karnym oraz zasądzono od niego odszkodowanie w procesie cywilnym. W konsekwencji doszło do naruszenia art. 10 Konwencji.

Tytułem słusznego zadośćuczynienie Trybunał przyznał skarżącemu kwotę 5 000 euro.

           Wyroki są dostępne w języku angielskim i francuskim w bazie orzeczniczej Trybunału (www.echr.coe).