Najnowsze orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach polskich

W dniu 28 października 2014 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok, w sprawie Ślusarczyk przeciwko Polsce (skarga nr 23463/04),w którym analizował zasadność skarg pod kątem zarzucanego naruszenia zakazu nieludzkiego i poniżającego traktowania, a także prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego.

Skarżący został tymczasowo aresztowany w związku z zarzutem działalności w zorganizowanej grupie przestępczej. W ramach odbywania środka zapobiegawczego został zakwalifikowany jako stwarzający poważne zagrożenie społeczne, a także poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu, i w związku z tym osadzony w wyznaczonym oddziale aresztu śledczego, w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę. W skardze do Trybunału zarzucał naruszenie art. 3 Konwencji z uwagi na niezapewnienie mu właściwych warunków bytowych, przede wszystkim w kontekście przeludnienia jednostek penitencjarnych, w których przebywał, a także z uwagi na kumulatywne skutki stosowanego wobec niego reżimu. Ponadto zarzucił, iż tymczasowe aresztowanie w jego sprawie było stosowane przewlekle.

Skarżący był zakwalifikowany jako stwarzający poważne zagrożenie społeczne, a także poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu przez okres 1 roku, 5 miesięcy i 19 dni. Podstawę kwalifikacji stanowiły stawiane mu zarzuty, mianowicie działalność w zorganizowanej grupie przestępczej. Przesłanki te powtórzono we wszystkich wnioskach w przedmiocie przedłużenia kwalifikacji z wyjątkiem jednego, w którym odwołano się dodatkowo również do strajku głodowego z udziałem skarżącego.

Ograniczenia nałożone na skarżącego w ramach stosowanego reżimu obejmowały stosowanie kajdan zespolonych każdorazowo po opuszczeniu celi, rutynowe kontrole osobiste połączone z wymogiem rozbierania się oraz przeszukiwaniem sfer intymnych, a także  całodobowy monitoring celi skarżącego.

Oceniając przedmiotową skargę, Trybunał odwołał się przede wszystkim do zarzutu stosowania kajdan zespolonych oraz kontroli osobistych. Środki te w ocenie Trybunału były stosowane rutynowo, zaś ich powtarzanie kilka razy  w ciągu dnia nie było bezwzględnie konieczne dla zapewnienie bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej, w której przebywał skarżący. Środki te, stosowane nieprzerwanie przez okres prawie półtora roku, przekroczyły normalny stopień dolegliwości związany z odbywaniem kary pozbawienia wolności powodując nieludzkie traktowanie skarżącego. Trybunał zwrócił także uwagę, iż przepisy Kodeksu karnego wykonawczego nie obligowały władz jednostek penitencjarnych do rozważania jakichkolwiek zmian w zachowaniu skarżącego, które mogłyby przemawiać za uchyleniem kwalifikacji. Przesłanki zastosowania reżimu mogły uzasadniać jego stosowanie jedynie przez pewien - nawet relatywnie długi - okres czasu. Nie mogły jednak uzasadniać go przez cały okres trwania. Z biegiem czasu, decyzje w przedmiocie dalszego zakwalifikowania stały się czystą formalnością, ograniczoną do powtarzania tych samych podstaw. W konsekwencji Trybunał stwierdził w tym zakresie naruszenie Konwencji.

W odniesieniu do zarzutu niezapewnienia skarżącemu odpowiednich warunków bytowych Trybunał zauważył, iż przebywał on przez okres 47 dni w celi, w której nie zachowano minimalnej powierzchni 3 m² na osobę, co w połączeniu z nieuwzględnieniem powództwa cywilnego, stanowiło naruszenie art. 3 Konwencji.

Także zarzut przewlekłości tymczasowego aresztowania Trybunał uznał za uzasadniony. Skarżący był faktycznie aresztowany przez okres 9 lat i 4 miesięcy, przy czym z uwagi na dwukrotne uchylenie wyroku sądu I instancji, do okresu stosowania tego środka nie wliczało się okresu postępowania międzyinstancyjnego. Okres tymczasowego aresztowania w rozumieniu Konwencji wynosił zatem przeszło 5 lat. Stosując przedmiotowy środek władze krajowe wskazywały na uzasadnione podejrzenie popełnienia przez skarżącego zarzucanego mu czynu, a także konieczność zapewnienie prawidłowego toku postępowania. Trybunał odwołując się do ugruntowanej już linii orzeczniczej uznał, że przesłanki te nie były właściwe i wystarczające do stosowania aresztu przez tak długi okres czasu.

Tytułem słusznego zadośćuczynienia Trybunał przyznał skarżącemu kwotę 10 000 euro.