VIII Seminarium Warszawskie

W dniu 24 października 2014 roku odbyło się zorganizowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych we współpracy z Biurem Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania VIII Seminarium Warszawskie poświęcone problematyce zakazu dyskryminacji.

W ramach seminarium dyskutowano zagadnienia związane z analizą polskiego porządku prawnego w kontekście jego zgodności z Protokołem nr 12 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Poruszono kwestie dotyczące dyskryminacji na tle społecznym i etnicznym, osób niepełnosprawnych, cudzoziemców oraz uchodźców, zagadnienia związane z poszanowaniem praw kulturalnych, ściganiem przestępstw z nienawiści, a także wolności wypowiedzi w Internecie.

Protokół nr 12 zapewnia szerszą ochronę przed różnymi formami dyskryminacji. Na gruncie samej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności – ochrona ta realizowana jest w oparciu o art. 14 Konwencji. Jej zakres jest ograniczony do wypadków przewidzianych w materialnych postanowieniach Konwencji. Z brzmienia przepisu art. 1 Konwencji w połączeniu z art. 14 wynika bowiem, że ten ostatni przepis nakłada na państwa obowiązek, akcesoryjny w stosunku do obowiązku zapewnienia jednostce korzystania z każdego prawa i wolności chronionych Konwencją, niedyskryminacyjnego traktowania. Innymi słowy, art. 14 nie ustanawia generalnego obowiązku państwa zagwarantowania niedyskryminacyjnego traktowania w ogóle, lecz jedynie obowiązek zapewnienia niedyskryminacyjnego traktowania w odniesieniu do tych praw i wolności, które zostały określone w Konwencji.

Protokół nr 12 wszedł w życie w dniu 1 kwietnia 2005 roku. Dotychczas podpisało go 37 państw, natomiast ratyfikowało 18. Polska jak dotąd nie ratyfikowała tego dokumentu, jakkolwiek obecnie toczy się dyskusja nad potrzebą zmiany tego stanu rzeczy. Problematyka zakazu dyskryminacji jest obecnie rozpoznawana w oparciu o art. 14 Konwencji. Trybunał wydał w tym zakresie 5 wyroków, w 4 z nich stwierdzając naruszenie przez Polskę art. 14 Konwencji. Powyższe dane dotyczą wyroku z 15 czerwca 2010 roku w sprawie Grzelak przeciwko Polsce, skarga nr 7710/02 (naruszenia art. 14 w zw. z art. 9 Konwencji – brak zorganizowania zajęć z etyki, dyskryminacja z powodu nieuczestniczenia w lekcjach religii w postaci braku oceny na świadectwie); wyroku z dnia 2 marca 2010 roku, w sprawie Kozak przeciwko Polsce, skarga nr 13102/02 (naruszenie art. 14 w zw. z art. 8 Konwencji – poprzez uznanie przez polskie sądy, iż do skarżącego, który pozostawał w związku homoseksualnym, nie znajduje zastosowania dyspozycja art. 691 § 1 Kodeksu cywilnego i oddalenie powództwa o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym partnerze); wyroku z dnia 27 listopada 2007 roku, w sprawie Łuczak przeciwko Polsce, skarga nr 77782/01 (naruszenie art. 14 Konwencji w zw. z art. 1 Protokołu Dodatkowego nr 1 – z uwagi na odmowę dostępu skarżącemu do systemu ubezpieczenia społecznego rolników z powodu obcego obywatelstwa); wyroku z dnia 3 maja 2007 roku, w sprawie  Bączkowski przeciwko Polsce, skarga 1543/06 (naruszenie art. 14 w zw. z art. 11 Konwencji – odmowa zgody na Paradę Równości w Warszawie w 2005 roku). W pozostałych sprawach (ponad 100 skarg) Trybunał co do zasady stwierdzał oczywistą bezzasadność zarzutów naruszenia art. 14 Konwencji i w konsekwencji skargi te odrzucał na podstawie art. 35 ust. 4 Konwencji. Były to często zarzuty powiązane z naruszeniem praw chronionych konwencyjnie w: art. 8 (prawo do poszanowania życia rodzinnego – dyskryminacja ojca/mężczyzn w postępowaniu opiekuńczym), art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu – w kontekście należytej oceny dowodów, rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie), art. 1 Protokołu Dodatkowego nr 1 (prawo do niezakłóconego posiadania ochrony własności – zwłaszcza w kontekście uprawnień socjalnych czy świadczeń z ubezpieczeń społecznych).