Skarżący Henryk Stokłosa podniósł zarzut naruszenia art. 5 ust. 3 Konwencji (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) w związku z brakiem gwarancji niezawisłości asesora sądowego, który wydał w jego sprawie postanowienie o tymczasowym aresztowaniu.

 

Trybunał ustalił, że prokuratura wszczęła postępowanie karne przeciwko skarżącemu w związku z podejrzeniem popełnienia przez niego przestępstw o charakterze korupcyjnym. W 2006 roku Henryk Stokłosa, były senator i dobrze prosperujący przedsiębiorca, opuścił terytorium Polski. Na dalszym etapie postępowania Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi Północ wydał postanowienie o tymczasowym aresztowaniu skarżącego. Henryk Stokłosa został zatrzymany w Niemczech na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania, a następnie poddany procedurze związanej z jego wykonaniem. W dniu 21 grudnia 2007 roku asesor sądowy przedłużył stosowanie tymczasowego aresztowania wobec skarżącego.

 

Trybunał uznał w tej konkretnej sprawie, że asesor nie został wyposażony w atrybut niezawisłości, który wymagany jest zgodnie z artykułem 5 ust. 3 Konwencji. Trybunał zauważył w tym względzie, że asesor sądowym mógł zostać w dowolnym czasie odwołany z funkcji przez Ministra Sprawiedliwości oraz że nie istniały wystarczające gwarancje chroniące go przed arbitralnym wykonaniem tego uprawnienia przez Ministra.

 

Trybunał nie znalazł podstaw do przyjęcia założenia, że Minister Sprawiedliwości- Prokurator Generalny wykazywał zainteresowanie postępowaniem prowadzonym przeciwko skarżącemu, co w konsekwencji mogłoby wpłynąć na decyzję wydaną w przedmiotowej sprawie przez asesora. Trybunał nie podzielił przy tym opinii Rządu, co do tego iż wszelkie uchybienia w decyzji wydanej przez asesora sądowego zostały naprawione w postępowaniu odwoławczym przed Sądem Okręgowym w Warszawie, który orzekając w składzie trzech sędziów zawodowych utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Trybunał uznał bowiem, że doktryna usunięcia skutków naruszenia powstałego na poziomie pierwszej instancji nie ma zastosowania w odniesieniu do sądowej kontroli zatrzymania lub stosowania tymczasowego aresztowania wobec osoby podejrzanej o popełnienie czynu zagrożonego karą na podstawie artykułu 5 ust. 3 Konwencji. Trybunał zaznaczył ponadto, że niniejsze postanowienie Konwencji nakłada na urzędnika sądowego obowiązek spełnienia warunków określonych w orzecznictwie Trybunału, w szczególności wymogu posiadania gwarancji niezawisłości od władzy wykonawczej oraz stron postępowania. Trybunał wskazał także, że decyzje o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydawane przez "sędziego lub innego urzędnika" na podstawie artykułu 5 ust. 3 z reguły wykonywane są niezwłocznie, z tego względu zaistniałe uchybienia nie mogą zostać skutecznie naprawiane w toku kontroli instancyjnej.

 

Trybunał odwołując się do wyroków m.in. w sprawie Henryk Urban i Ryszard Urban oraz Garlicki przeciwko Polsce uznał, że asesor wydając decyzję o tymczasowym aresztowaniu nie był niezawisły. Trybunał stwierdził zatem naruszenie art. 5 ust. 3 Konwencji. Odnosząc się do żądań skarżącego o zadośćuczynienie z tytułu doznanej krzywdy, Trybunał uznał, że stwierdzenie naruszenia stanowi samo w sobie wystarczające zadośćuczynienie za szkodę niematerialną.

 

W sprawie Żebrowski przeciwko Polsce, skarżący sformułował zarzut naruszenia art. 6 ust.1 Konwencji (prawo do rzetelnego procesu sądowego) w związku z odmową naprawienia szkody z uwagi na przedawnienie roszczenia skarżącego oraz ograniczeniem jego prawa dostępu do Sądu Najwyższego.

 

Skarżący, w przeszłości członek podziemia antykomunistycznego, domagał się od Skarbu Państwa naprawienia szkody wyrządzonej w 1948 roku w związku ze zniszczeniem mienia. W wyniku represji politycznych Urząd Bezpieczeństwa spalił gospodarstwo należące do jego rodziców, a następnie skazał brata oraz ojca skarżącego na karę więzienia.

 

W opinii Trybunału skarżącemu przysługiwało prawo do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych za zniszczenie mienia w okresie reżimu komunistycznego. Zgodnie z ustawą z 1956 roku, prawo to zostało jednak objęte rocznym okresem przedawnienia, co zdaniem skarżącego realnie uniemożliwiało wniesienie skargi przed wygaśnięciem ustawowego terminu. Trybunał zaznaczył w tym względzie, powołując się na orzeczenie w sprawie Woś przeciwko Polsce, że nie istnieje generalny obowiązek naprawienia przez państwo krzywd wyrządzonych w przeszłości pod ogólnym nadzorem władzy państwowej. Przyjmując różne modele obliczania terminu przedawnienia Trybunał uznał, że sądy krajowe dołożyły należytych starań, aby umożliwić skarżącemu dochodzenie zadośćuczynienia od Państwa-Strony w postępowaniu. Trybunał ocenił, że decyzje wydane przez sądy krajowe były zgodne z orzecznictwem Sądu Najwyższego, w szczególności z podjętą w dniu 11 listopada 1996 roku uchwałą w sprawie III CZP 76/96, która regulowała kwestie przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w związku ze szkodami wyrządzonymi czynami stanowiącymi zbrodnie stalinowskie. W ocenie Trybunału nie doszło tutaj zatem do naruszenia art. 6 ust.1 Konwencji.

 

W odniesieniu do zarzutu ograniczenia prawa do sądu z uwagi na odmowę sporządzenia skargi kasacyjnej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu, Trybunał orzekł, że krótki (siedmiodniowy termin) biegnący od dnia doręczenia skarżącemu opinii o braku podstaw do sporządzenia skargi kasacyjnej do upływu terminu na jej wniesienie, pozbawił skarżącego realnych szans na skorzystanie z nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Trybunał uznał zatem, że doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji w tym aspekcie i przyznał skarżącemu zadośćuczynienie w kwocie 1.500 euro za poniesioną szkodę niematerialną.