Najnowsze orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach polskich

W dniu 8 listopada 2018 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka opublikował dwie decyzje dotyczące wymiaru sprawiedliwości w Polsce z dnia 16 października 2018 roku: Wrońscy przeciwko Polsce (skarga nr 29506/09) oraz Dziwisz i Inni przeciwko Polsce (skarga nr 41232/16 i 83 inne).

Decyzja w sprawie Wrońscy przeciwko Polsce dotyczyła zarzutów naruszenia art. 6 ust. 1, art. 6 oraz art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, a także art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji. Skarżący zarzucili przewlekłość postępowań, nieskuteczność postępowania egzekucyjnego o roszczenia alimentacyjne, obecność byłego adwokata na rozprawie, odmowę wniesienia kasacji przez Rzecznika Praw Obywatelskich oraz nieprawidłowe zastosowanie przez sąd przepisów krajowych i błędną ocenę wartości majątku w związku z postępowaniem o podział majątku wspólnego.

Trybunał uznał skargę za niedopuszczalną.

Zdaniem ETPCz czas trwania postępowania o podział majątku wspólnego jako całości był rozsądny, sądy nie pozostawały bierne wyznaczając średnio dwa terminy rozprawy na miesiąc, a zarówno skarżąca jak i jej były mąż przyczynili się w pewnym stopniu do czasu trwania postępowania.

Jeżeli chodzi o postępowanie egzekucyjne dotyczące roszczeń alimentacyjnych, Trybunał stwierdził, że długi czas trwania tego postępowania wynikał głównie z konieczności oczekiwania na wynik postępowania w sprawie podziału majątku wspólnego, komornicy podjęli różne kroki w celu sprzedaży nieruchomości, a sprzedaż pojazdu należącego do byłego męża została przeprowadzona wkrótce po podziale majątku. W związku z powyższym, Trybunał uznał, że czas trwania postępowania egzekucyjnego nie naruszał zasady „rozsądnego terminu” a skarga w tym zakresie jest oczywiście bezzasadna.

Trybunał przypomniał, że jeżeli dłużnikiem jest osoba fizyczna, państwo nie może zostać pociągnięte do odpowiedzialności za bezskuteczność egzekucji roszczenia z powodu niewypłacalności dłużnika prywatnego. Obowiązek państwa w zakresie umożliwienia wierzycielowi dochodzenia swoich praw i wykonania zapadłego wyroku został w ocenie Trybunału spełniony z należytą starannością. Wnioski kierowane do komorników były w większości uwzględniane, a odrzucenie innych było uzasadnione. Z akt sprawy wynika, że majątek dłużnika był niewystarczający do zaspokojenia roszczeń skarżących, jakkolwiek częściowo zaległe świadczenia zostały pokryte przez Fundusz Alimentacyjny. Wobec powyższego, również ta część skargi uznana została za bezzasadną oraz odrzucona.

Jeżeli chodzi o zarzut naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 Konwencji w odniesieniu do postępowania o podział majątku wspólnego, Trybunał odrzucił tę część skargi z uwagi na niewyczerpania środków krajowych (skarżąca nie wniosła skargi kasacyjnej).

W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji z uwagi na obecność byłego prawnika skarżącej na rozprawie w postępowaniu o podział majątku wspólnego, Trybunał zauważył, że skarżąca nie podniosła takiego zarzutu przed sądem krajowym pomimo, że była obecna na przedmiotowej rozprawie. W związku z powyższym skarga w tym zakresie została przez Trybunał odrzucona z uwagi na niewyczerpanie środków krajowych.

Trybunał przypomniał również, że środki odwoławcze, które zależą od uprawnień dyskrecjonalnych władzy pozostają poza zakresem stosowania art. 13 Konwencji. Wobec powyższego zarzut skarżącej dotyczący odmowy wniesienia kasacji przez Rzecznika Praw Obywatelskich został odrzucony ze względu na niezgodność ratione materiae.

Decyzja w sprawie Dziwisz przeciwko Polsce dotyczyła zarzutu naruszenia art. 6 § 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z uwagi na przewlekłość postępowań sądowych oraz art. 13 Konwencji, w związku z nieadekwatną wysokością zadośćuczynień zasądzanych z tego tytułu. Wraz z wydaniem tego orzeczenia Trybunał skreślił z listy prowadzonych spraw również 83 skargi innych skarżących skierowanych przeciwko Polsce.

Przedmiotowa decyzja została wydana w ramach procedury post-pilotażowej zainicjowanej wyrokiem pilotażowym w sprawie Rutkowski i inni przeciwko Polsce. Trybunał zidentyfikował wówczas istotne problemy strukturalne dotyczące polskiego wymiaru sprawiedliwości. W tym orzeczeniu ETPCz zwrócił uwagę na nadmierną przewlekłość postępowań sądowych, a także wskazał istotne wady w funkcjonowaniu instytucji skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. W konsekwencji tego wyroku, Rząd wprowadził szereg środków generalnych mających na celu zapobieżenie zidentyfikowanym problemom w przyszłości.

Wszystkie skargi z przedmiotowej decyzji zostały zakomunikowane Rządowi 13 lipca 2017 roku w ramach grupy Augustyniak przeciwko Polsce oraz 308 innych skarg dotyczącej kwestii naruszenia art. 6 i 13 Konwencji. Trybunał zobowiązał wówczas Rząd do przedłożenia stanowisk procesowych we wszystkich sprawach z tej grupy w oparciu o procedurę określoną w decyzji wydanej w sprawie Załuska i Rogalska przeciwko Polsce.

Rząd RP przedstawił propozycje finansowe w deklaracjach jednostronnych, które zostały przez skarżących zaakceptowane.

Z uwagi na powyższe, Trybunał zdecydował się połączyć przedmiotowe 84 skargi oraz skreślić je z listy spraw na podstawie art. 39 Konwencji.

Orzeczenia są dostępne w języku angielskim w bazie orzeczniczej Trybunału (www.echr.coe)