Najnowsze orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach polskich

W dniu 5 kwietnia 2018 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka opublikował następujące orzeczenia w sprawach przeciwko Polsce:

1.    wyrok z dnia 5 kwietnia 2018 roku wydany w sprawie Kościoła Chrześcijan Baptystów przeciwko Polsce (skarga nr 32045/10),

2.    decyzja z dnia 13 marca 2018 roku wydana w sprawie Dobrowolski i inni przeciwko Polsce (skarga nr 45651/11),

3.    decyzja z dnia 13 marca 2018 roku wydana w sprawie Carolinex Sp. z o.o. przeciwko Polsce (skarga nr 19083/08),

4.    decyzja z dnia 13 marca 2018 roku wydana w sprawie Gaczyński przeciwko Polsce (skarga nr 3194/09),

5.    decyzja z dnia 13 marca 2018 roku wydana w sprawie Różecki przeciwko Polsce (skarga nr 14189/15),

6.    decyzja z dnia 13 marca 2018 roku wydana w sprawie Szal przeciwko Polsce (skarga nr 34207/12).

7.    decyzja z dnia 13 marca 2018 roku wydana w sprawie Szal przeciwko Polsce (skarga nr 20580/13).

8.    decyzja z dnia 13 marca 2018 roku wydana w sprawie Pamin przeciwko Polsce (skarga nr 9781/14).

Wyrok w sprawie Kościoła Chrześcijan Baptystów przeciwko Polsce dotyczy podejmowanych przez Kościół prób odzyskania nieruchomości.

W maju 1996 roku Kościół zwrócił się do Wojewody Wrocławskiego o przywrócenie własności nieruchomości - budynku przejętego przez Państwo w okresie komunistycznym, a należącego wcześniej do Kościoła. Wojewoda odmówił uzasadniając to niespełnieniem przez Kościół przesłanek przewidzianych w ustawie z dnia 30 czerwca 1995 roku o stosunku Państwa Polskiego do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczpospolitej Polskiej. Kościół wszczął dalsze postępowanie, w wyniku którego w czerwcu 2007 roku Wojewoda Dolnośląski odmówił zwrotu nieruchomości, którą to decyzję utrzymał w mocy Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. We wrześniu 2008 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, zaś w październiku 2009 roku Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Kościoła.   

W skardze do Trybunału Kościół podniósł zarzut naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z uwagi na odmowę władz krajowych zwrotu nieruchomości, a także art. 6 ust. 1 Konwencji z uwagi na brak rzetelności postępowania oraz jego przewlekłość.

Oceniając zasadność skargi Trybunał odwołał się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2005 roku wydanego w sprawie SK 25/02 ze skargi Kościoła Chrześcijan Baptystów w Gdańsku. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 7 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1997 roku o zmianie ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz o zmianie niektórych ustaw jest zgodny z art. 2 i art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Na mocy zaskarżonego przepisu nastąpiła zmiana art. 4 ustawy z dnia 30 czerwca 1995 roku o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którą Kościół Chrześcijan Baptystów i jego osoby prawne są następcami prawnymi jedynie tych zborów, organizacji i gmin baptystycznych, które działały na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1 września 1939 roku. Regulacja ta zmieniła zatem krąg podmiotów, których następcą prawnym jest Kościół Chrześcijan Baptystów i jego osoby prawne, wyłączając z tego kręgu podmioty, które przed 1 września 1939 roku działały na terenach Ziem Zachodnich i Północnych, wchodzących wówczas w skład terytorium III Rzeszy Niemieckiej. Przedmiotowe przepisy były podstawą decyzji odmawiającej przywrócenie własności nieruchomości skarżącemu w niniejszej sprawie. W ocenie Trybunału w świetle ustaleń wynikających z powołanego wyroku, przepisy ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w brzmieniu pierwotnym, jak i po nowelizacji z dnia 26 czerwca 1997 roku nie dawały skarżącemu podstaw do przywrócenie własności nieruchomości. Nie miał on zatem istniejącego mienia jak również legitymowanego oczekiwania w rozumieniu art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji zatem jego przepisy nie znajdowały zastosowania w niniejszej sprawie. W konsekwencji skarga w tym zakresie została uznana na podstawie art. 35 ust. 3 Konwencji za niedopuszczalną.

W odniesieniu do zarzutu dotyczącego naruszenia art. 6 Konwencji Trybunał podzielił go jedynie częściowo. Nie przychylił się do twierdzeń skarżącego, ze postępowanie było nierzetelne z uwagi na zmianę ustawodawstwa w czasie jego trwania, co miałoby skutkować w ocenie skarżącego decyzją odmawiającą zwrotu nieruchomości, bowiem jak zauważył Trybunał pierwsza taka decyzja zapadła jeszcze przed nowelizacją ustawy. Za uzasadniony Trybunał uznał jedynie zarzut dotyczący przewlekłości postępowania. Rząd nie przedstawił w tym zakresie stanowiska ograniczając się do wskazania, że rozpoznanie sprawy wymagało rozstrzygnięcia skomplikowanego zagadnienia prawnego. W konsekwencji Trybunał stwierdził w tym zakresie naruszenie art. 6 Konwencji.

Tytułem słusznego zadośćuczynienia Trybunał przyznał skarżącemu kwotę 5200 euro, zaś tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Trybunałem kwotę 1850 euro.

Decyzja w sprawie Dobrowolski i inni przeciwko Polsce dotyczyła płacy minimalnej więźniów. Krzysztof Dobrowolski oraz 10 innych skarżących zarzucili naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji z uwagi na otrzymywanie wynagrodzenia za pracę poniżej kwoty minimalnego wynagrodzenia określonego odrębnymi przepisami, co w ich ocenie stanowiło ingerencję w prawo do poszanowania mienia oraz art. 14 Konwencji w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 z uwagi na dyskryminację płacową osób skazanych.

Skarżący w okresie pomiędzy 1 września 2003 roku a 8 marca 2011 roku byli zatrudnieni w ramach odbywania kary pozbawienia wolności. Za pracę otrzymywali wynagrodzenie w wysokości połowy minimalnego miesięcznego wynagrodzenia. Wyrokiem z dnia 23 lutego 2010 roku, wydanym w sprawie o sygn. P 20/09 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przepis art. 123 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca1997 roku — Kodeks karny wykonawczy w zakresie, w jakim przewidywał, że skazany ma prawo do wynagrodzenia w wysokości co najmniej połowy minimalnego wynagrodzenia, jest niezgodny z art. 32 oraz z art. 65 ust. 4 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z wyrokiem przepis we wskazanym zakresie traci moc obowiązującą z upływem 12 (dwunastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku.

W realiach niniejszej sprawy w ocenie Trybunału przed zmianą prawa w dniu 8 marca 2011 roku wynikającą z przytoczonego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie mieli podstaw, aby oczekiwać, że ich wynagrodzenie będzie równe wynagrodzeniu zwykłych pracowników. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego przewidywał bowiem taką możliwość dopiero od momentu jego wejścia  w życie w dniu 8 marca 2011 roku. W konsekwencji powyższego roszczenia skarżących nie podlegały ochronie na mocy przepisu art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji. Jednocześnie biorąc pod uwagę, że art. 14 Konwencji nie jest przepisem autonomicznym i może znajdować zastosowanie jedynie w powiazaniu z innym przepisem, również w tym zakresie Trybunał uznał skargę za niezgodną ratione materiae z postanowieniami Konwencji.

Zarzutu naruszenia art. 1 Protokołu dodatkowego nr 1 dotyczyła także decyzja w sprawie Carolinex Sp. z o.o. przeciwko Polsce. Skarżąca spółka próbowała bezskutecznie uzyskać decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Odmowę uzasadniano potencjalnym ryzykiem planowanej inwestycji dla środowiska oraz mieszkańców gminy. Ostatecznie sporna nieruchomość stanowiąca przedmiot postępowania administracyjnego została nabyta przez inną spółkę, jednakże skarżąca nadal pozostawała stroną postępowania w przedmiocie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.   

Skarżąca wystąpiła z powództwem cywilnym o odszkodowanie, które zostało częściowo uwzględnione. Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził, że odmowa wydania decyzji stanowiła działanie niezgodne z prawem, na skutek czego skarżąca poniosła szkodę w wysokości  662 054,00 zł, którą to kwotę zasądził na jej rzecz. Następnie Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok obciążając skarżącą kosztami postępowania, zaś Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej. Skarżąca występowała także ze skargą na bezczynność organu.

W skardze do Trybunału skarżąca zarzuciła naruszenie art. 6 i 13 Konwencji z uwagi na przewlekłość postępowania administracyjnego oraz brak skutecznego środka odwoławczego mogącego jej przeciwdziałać, a także art. 1 Protokołu dodatkowego nr 1 do Konwencji z uwagi na naruszenie prawa własności.

Trybunał nie przychylił się do tych zarzutów. Stwierdził przede wszystkim, że skarżąca w momencie złożenia skargi do Trybunału nie była już właścicielem spornego gruntu i nie planowała na nim zamierzonej wcześniej inwestycji. Zatem po dacie nabycia nieruchomości przez kolejną spółkę skarga podlega odrzuceniu  jako niezgodna ratione materiae z Konwencją. Natomiast co do okresu przed tą datą Trybunał stwierdził, że skarga została złożona z przekroczeniem 6 - miesięcznego terminu. Tym samym Trybunał nie uwzględnił zarzutu naruszenia art. 6 Konwencji, a także związanego z tym zarzutu naruszenia art. 1 Protokołu dodatkowego nr 1 do Konwencji oraz art. 13 Konwencji.

Z treści decyzji Różecki przeciwko Polsce wynika, że Pełnomocnik Ministra Spraw Zagranicznych ds. Postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka zawarł ze skarżącym ugodę dotyczącą zarzutu naruszenie art. 5 ust. 3  Konwencji w związku ze stosowaniem w przedmiotowej sprawie długotrwałego tymczasowego aresztowania.

Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić na rzecz skarżącego kwotę 5 300 euro.

Skargi w sprawach Szal przeciwko Polsce (skarga nr 34207/12), Szal przeciwko Polsce (skarga nr 20580/13) oraz Pamin przeciwko Polsce (skarga nr 9781/14) dotyczyły długości postępowań sądowych w sprawach skarżących. Zostały skreślone z listy skarg z uwagi na niepodjęcie przez skarżących korespondencji.