Rozpatrywany problem ważności dokumentów składanych przez ławników w toku procedury naboru ławników na kadencję 2012-2015, związany był z wystąpieniem następujących okoliczności:

- braku określenia w przepisach ustawy daty początkowego terminu zgłaszania kandydatur. Za taki nie można uznać terminu 1 czerwca, czyli dnia następnego po terminie końcowym podania przez prezesów sądów okręgowych do rad gmin informacji o liczbie ławników do wyboru w okręgu sądu (art. 161 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku – Prawo o ustroju sądów powszechnych /Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm./),

- terminem wejścia w życie ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 109, poz. 627) oraz wydanego na podstawie art. 162 § 11 usp rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 czerwca 2011 r. w sprawie sposobu postępowania z dokumentami złożonymi radom gmin przy zgłaszaniu kandydatów na ławników oraz wzoru karty zgłoszenia (Dz. U. Nr 121, poz. 693), który przypadł w dniu 14 czerwca 2011 roku, a więc w okresie, kiedy ławnicy mogli już składać dokumenty zgłoszenia.

- braku przepisów przejściowych w ww. ustawie regulujących postępowanie w sprawach, w których zgłoszenie kandydatur na ławników nastąpiło przed dniem jej wejścia w życie, tj. przed dniem 14 czerwca 2011 roku.

 

Wobec tych okoliczności należało, w granicach ustawowych, podjąć działania, które z jednej strony zapewnią zgodne z prawem stosowanie ustawy, a z drugiej spowodują, że kandydaci na ławników nie poniosą negatywnych konsekwencji braku rozwiązań międzyczasowych, zwłaszcza w związku ze zmianą przepisów ustalających wymagania ustawowe dla kandydatów na ławników oraz wprowadzających inne wymogi formalne niż w poprzednim stanie prawnym obowiązującym do dnia 13 czerwca 2011 roku (włącznie).

 

Załączenie do zgłoszenia kandydata dokumentów w postaci oświadczenia o władzy rodzicielskiej oraz uzasadnienia posiadania szczególnej znajomości spraw pracowniczych wynika ze zmienionych kryteriów ustawowych dla kandydatów na ławników. Posiadanie pełnej władzy rodzicielskiej przez każdego kandydata oraz znajomość spraw pracowniczych przez kandydata na ławnika do sądu pracy są przesłankami materialnoprawnymi wyboru osoby kandydata na ławnika.

 

Sprawy zgłoszeń kandydatów na ławników są rozpoznawane na podstawie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, a także przepisy ustawy o samorządzie gminnym. Nie zmienia to faktu, że przede wszystkim ocena zgłoszeń kandydatów jest rozpoznawana z pełnym wykorzystaniem przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, w szczególności z uwzględnieniem zasad ogólnych postępowania administracyjnego, zawartych w art. 7-10 k.p.a. oraz przepisów określających sposób zbierania i oceny dowodów, w tym w szczególności art. 77 i 80 k.p.a.

 

Z tego też powodu, Ministerstwo Sprawiedliwości zajęło stanowisko tej treści, iż rozwiązanie wątpliwości, jakie mogą powstać w kontekście powołanych powyżej okoliczności powinno nastąpić przy zastosowaniu reguł wynikających z orzecznictwa sądowoadministracyjnego.

 

Zgodnie z uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 kwietnia 2006 r., sygn. akt I OPS 1/06 (podjętą w składzie 7 sędziów), w sytuacji gdy nowa ustawa nie reguluje kwestii intertemporalnych, czyli jak w przypadku ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, to organy stosujące prawo powinny poprzez zastosowanie reguł wykładni rozważyć, które przepisy należałoby zastosować do konkretnej sprawy. Sąd podkreślił, że decyzja czy dać pierwszeństwo zasadzie dalszego działania przepisów dotychczasowych, czy też zasadzie bezpośredniego działania ustawy nowej, musi każdorazowo wynikać z konkretnej sprawy, charakteru przepisów podlegających zmianie, biorąc jednocześnie pod uwagę skutki, jakie może wywołać przyjęcie jednej lub drugiej zasady, przy czym skutki te nie mogą prowadzić do rozwiązań niekorzystnych dla obywatela.

 

Zatem, należy podkreślić, że w ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości, dokonanej przez pryzmat wskazanej uchwały NSA, w sprawach związanych z naborem kandydatów na ławników powinny być zastosowane przepisy sprzed wejścia w życie nowelizacji dla zgłoszeń kandydatów dokonanych przed 14 czerwca 2011 roku, a przepisów po nowelizacji ustawy dla zgłoszeń dokonanych po tej dacie.

 

Istotnie, procedura naboru ławników nie dopuszcza, zgodnie z art. 162 § 10 usp, uwzględnienia zgłoszeń kandydatów, które wpłynęły po terminie 30 czerwca oraz tych, które nie spełniają wymogów formalnych, o których mowa w art. 162 § 2 - 5 usp. Jednakże, jak to wyżej wyjaśniono, nowelizacja ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku wprowadziła także nowe przesłanki materialnoprawne dla kandydata na ławnika, którymi są posiadanie pełnej władzy rodzicielskiej oraz w przypadku kandydata do sądu pracy – wykazanie się szczególną znajomością spraw pracowniczych. Kryteria te nie obowiązywały w poprzednio obowiązującym stanie prawnym, czyli przed dniem 14 czerwca 2011 roku, a zatem logicznym jest, że zgłoszenie kandydata sporządzone do 13 czerwca 2011 roku nie mogło zawierać potwierdzenia spełnienia tych wymogów.

 

W związku z powyższym, należy umożliwić wszystkim kandydatom, których zgłoszenia złożone do 13 czerwca 2011 r. były do upływu tej daty prawidłowe, złożenie uzupełniających dokumentów potwierdzających spełnienie nowych kryteriów ustawowych. Tego rodzaju uzupełnienie dokonywane w tych okolicznościach nie jest w żadnym przypadku modyfikacją zgłoszenia.