TŁUMACZENIE ROBOCZE

WYROK TRYBUNAŁU (trzecia izba)
z dnia 14 października 2004 r. (1)

Konwencja brukselska – Postępowanie w przedmiocie ustanowienia funduszu ograniczenia odpowiedzialności z tytułu używania statku morskiego – Powództwo o odszkodowanie – Art. 21 – Zawisłość sporu – Tożsamość stron – Sąd, do którego najpierw wniesiono powództwo – Tożsamość podstawy i przedmiotu – Brak – Art. 25 – Pojęcie orzeczenia – Art. 27 pkt 2 – Odmowa uznania

W sprawie C-39/02

mającej za przedmiot wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczącego zastosowania Protokołu z dnia 3 czerwca 1971 r. o wykładni przez Trybunał Sprawiedliwości przepisów Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych,

złożony przez par Højesteret (Dania) postanowieniem z dnia 8 lutego 2002 r., wpisany do rejestru Trybunału dnia 13 lutego 2002 r., w postępowaniu

Mærsk Olie & Gas A/S

przeciwko

Firma M. de Haan en W. de Boer,

TRYBUNAŁ (trzecia izba),

w składzie: A. Rosas, pełniący funkcję prezesa trzeciej izby, R. Schintgen (sprawozdawca) i N. Colneric, sędziowie,

rzecznik generalny: P. Léger,
sekretarz: H. von Holstein, zastępca sekretarza,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 1 kwietnia 2004 r.

po rozważeniu uwag na piśmie przedłożonych:

–

w imieniu Mærsk Olie & Gas A/S przez S. Johansena, adwokata,

–

w imieniu Firma M. de Haan en W. de Boer przez J-E. Svenssona, adwokata,

–

w imieniu rządu niderlandzkiego przez H. G. Sevenster i J. van Bakel, działające w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez P. Ormond, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez A. Laytona, adwokata,

–

w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez N. B. Rasmussena i A.-M. Rouchaud, działających w charakterze pełnomocników,

po wysłuchaniu opinii rzecznika generalnego na rozprawie w dniu 13 lipca 2004 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1

Wniosek o wydanie orzeczenia prejudycjalnego dotyczy wykładni art. 21, 25 i 27 Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. U. 1972, L 299, str. 32), w wersji zmienionej Konwencją z dnia 9 października 1978 r. o przystąpieniu Królestwa Danii, Irlandii oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Dz. U. L 304, str. 1 i – tekst zmieniony – str. 77, dalej jako „Konwencja brukselska”).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między spółką Mærsk Olie & Gas A/S (dalej jako „Mærsk”) i spółką jawną M. de Haan i W. de Boer (dalej jako „armatorzy”) w sprawie wniosku o naprawienie szkód jakie mogły zostać wyrządzone rurociągom zanurzonym w Morzu Północnym przez łódź rybacką należącą do armatorów.

Ramy prawne

Międzynarodowa Konwencja z 1957 r dotycząca ograniczenia odpowiedzialności właścicieli statków morskich

3

Artykuł 1 ust. 1 Międzynarodowej Konwencji dotyczącej ograniczenia odpowiedzialności właścicieli statków morskich z dnia 10 października 1957 r. (International Transport Treaties, suppl. 1-10, styczeń 1986, str. 81, dalej jako „Konwencja z 1957 r.”) przyznaje właścicielowi statku możliwość ograniczenia swojej odpowiedzialności do określonej sumy z tytułu wymienionych roszczeń, chyba że zdarzenie stanowiące podstawę roszczeń zostało spowodowane z winy własnej właściciela. Pomiędzy tymi roszczeniami figurują, w lit. b), roszczenia z tytułu szkód majątkowych spowodowanych przez działanie, zaniechanie lub winę jakiejkolwiek osoby znajdującej się na statku i mającej związek z jego nawigacją.

4

Według art. 3 ust. 1 tej Konwencji wysokość ograniczenia odpowiedzialności jest obliczana na podstawie tonażu statku i zmienia się w zależności od rodzaju spowodowanej szkody. Tak też, gdy zdarzenie powodujące szkodę dało jedynie podstawę roszczeniom majątkowym, odpowiedzialność właściciela statku może być ograniczona do kwoty 1000 franków Poincaré od tony statku.

5

Gdy całość roszczeń wynikających z tego samego zdarzenia powodującego szkodę przekracza w ten sposób zdefiniowany limit odpowiedzialności, art. 2 ust. 2 i 3 wspomnianej Konwencji przewidują, że można ustanowić fundusz odpowiadający wysokości ograniczenia odpowiedzialności przeznaczony jedynie na zaspokojenie roszczeń, w stosunku do których można powołać się na ograniczenie odpowiedzialności ograniczenie odpowiedzialności przysługuje. Fundusz jest rozdzielany, zgodnie z zasadami art. 3 ust. 2 „między wierzycielami proporcjonalnie do wysokości ich ustalonych roszczeń”.

6

Zgodnie z brzmieniem art. 1 pkt 7 Konwencji z 1957 r. „powołanie się na ograniczenie odpowiedzialności nie stanowi uznania tej odpowiedzialności”.

7

Art. 4 tej Konwencji stanowi:

«[…] zasady dotyczące ustanawiania i podziału funduszu ograniczonej odpowiedzialności oraz wszelkie zasady postępowania określają przepisy krajowe Państwa, w którym fundusz ten został ustanowiony».

8

Z dokumentów sprawy wynika, że Królestwo Niderlandów było związane Konwencją z 1957 r. w okresie, zaistnienia faktów sprawy.

Konwencja brukselska

9

Z preambuły Konwencji brukselskiej wynika, że ma ona na celu ułatwienie wzajemnego uznawania i wykonywania orzeczeń zgodnie z art. 293 WE i wzmocnienie na terytorium Wspólnoty ochrony prawnej osób tam zamieszkałych. Wspomniana preambuła przewiduje również, że w tym celu konieczne jest określenie międzynarodowej jurysdykcji sądów Umawiających się Państw.

10

Art. 2 Konwencji brukselskiej ustanawia ogólną zasadę, według której właściwe są sądy Państwa, w którym pozwany ma miejsce zamieszkania. Art. 5 tej Konwencji stanowi, że „jeżeli przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego, dana osoba może być pozwana „przed sąd miejsca gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” [tłumaczenie nieoficjalne].

11

Art. 6 (a) tej Konwencji dodaje:

„Jeżeli na podstawie niniejszej Konwencji sąd Umawiającego się Państwa ma jurysdykcję w sprawach dotyczących odpowiedzialności z tytułu używania lub eksploatacji statku, to również w sprawach dotyczących ograniczenia tej odpowiedzialności rozstrzyga ten lub inny sąd właściwy według prawa tego Państwa” [tłumaczenie nieoficjalne].

12

Celem Konwencji brukselskiej jest ponadto uniknięcie wydawania sprzecznych orzeczeń. Zatem, art. 21 dotyczący zawisłości sporu stanowi:

„Jeżeli przed sądami różnych Umawiających się Państw zawisły spory mające ten sam przedmiot i tą samą podstawę między tymi samymi stronami, sąd przed który wytoczono powództwo później powinien z urzędu stwierdzić brak swej jurysdykcji na rzecz sądu, przed który najpierw wytoczono powództwo.

Sąd, który byłby zobowiązany do stwierdzenia braku swojej jurysdykcji może zawiesić postępowanie, jeżeli jurysdykcja drugiego sądu jest kwestionowana.” [tłumaczenie nieoficjalne].

13

Ponadto, art. 22 tej Konwencji przewiduje:

„Jeżeli przed sądy różnych Umawiających się Państw zostaną wytoczone powództwa, które pozostają ze sobą w związku i obydwa powództwa są rozpoznawane w pierwszej instancji, sąd, przed który wytoczono powództwo później, może zawiesić postępowanie.

Sąd ten może również, na wniosek jednej ze stron, stwierdzić brak swojej jurysdykcji, jeżeli połączenie spraw pozostających ze sobą w związku jest dopuszczalne przez jego prawo, a sąd, przed który najpierw wytoczono powództwo, ma jurysdykcję w obu sprawach.

W rozumieniu niniejszego artykułu uważa się, że sprawy pozostają ze sobą w związku, jeżeli istnieje pomiędzy nimi tak ścisła więź, że pożądane jest ich łączne rozpoznanie i rozstrzygnięcie w celu uniknięcia wydania w oddzielnych postępowaniach sprzecznych ze sobą orzeczeń.” [tłumaczenie nieoficjalne].

14

W przedmiocie uznawania orzeczeń art. 25 wspomnianej Konwencji stanowi:

„W rozumieniu niniejszej Konwencji orzeczenie oznacza każde orzeczenie wydane przez sąd Umawiającego się Państwa, niezależnie od tego, czy zostanie określone jako wyrok, postanowienie lub nakaz egzekucyjny, włącznie z postanowieniem w przedmiocie kosztów postępowania wydanym przez urzędnika sądowego.” [tłumaczenie nieoficjalne].

15

Artykuł 26, akapit pierwszy Konwencji brukselskiej przewiduje, że:

„Orzeczenia wydane w jednym Umawiającym się Państwie są uznawane w innych Umawiających się Państwach bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania.” [tłumaczenie nieoficjalne].

16

Jednakże, zgodnie z art. 27:

„Orzeczenia nie uznaje się:

[…]

2) jeżeli pozwanemu, który nie wdał się w spór, nie doręczono w należyty sposób pisma wszczynającego postępowanie lub dokumentu równorzędnego w czasie umożliwiającym mu przygotowanie obrony;

[…].” [tłumaczenie nieoficjalne].

17

Artykuł IV protokołu załączonego do Konwencji brukselskiej stanowi:

„Pisma sądowe i pozasądowe […] które powinny być doręczone osobom znajdującym się na terytorium innego Umawiającego się Państwa przekazuje się zgodnie z przepisami konwencji i porozumień zawartych między Umawiającymi się Państwami.

[…]” [tłumaczenie nieoficjalne].

Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

18

W maju 1985 r. Mærsk zanurzyła olejociąg i gazociąg w Morzu Północnym. W ciągu miesiąca czerwca 1985 r. łódź rybacka należąca do armatorów dokonywała połowów w strefie zanurzenia tych rurociągów. Mærsk stwierdziła, że rurociągi te zostały uszkodzone.

19

Listem z dnia 3 lipca 1985 r. Mærsk poinformowała armatorów, że uważa ich za odpowiedzialnych za wyrządzone szkody, których naprawa została oszacowana na 1 700 019,00 dolarów amerykańskich i 51 961,58 funtów brytyjskich.

20

Dnia 23 kwietnia 1987 r. armatorzy skierowali do Arrondissementsrechtbank Groningen (Niderlandy), miejsca rejestracji ich statku, wniosek o ograniczenie ich odpowiedzialności Dnia 27 maja 1987 r. sąd ten wydał postanowienie ustanawiające tymczasowo to ograniczenie w wysokości 52 417,40 guldenów niderlandzkich i nakazał armatorom zdeponować tę kwotę powiększoną o 10 000 guldenów niderlandzkich na pokrycie kosztów postępowania. Telexem z dnia 5 czerwca 1987 r. adwokaci armatorów zawiadomili Mærsk o tym orzeczeniu.

21

Dnia 20 czerwca 1987 r. Mærsk wniosła powództwo o odszkodowanie przeciwko armatorom do Vestre Landsret (Dania).

22

Dnia 24 czerwca 1987 r. Mærsk wniosła odwołanie do Gerechtshof Leeuwarden (Niderlandy) od orzeczenia Arrondissementsrechtbank Groningen powołując się na brak właściwości tego ostatniego. Dnia 6 stycznia 1988 r. sąd apelacyjny utrzymał w mocy orzeczenie wydane w pierwszej instancji powołując się, w szczególności, na art. 2 i 6 (a) Konwencji brukselskiej. Mærsk nie wniósł kasacji.

23

Listem poleconym z dnia 1 lutego 1988 r. syndyk doręczył adwokatowi Mærsk postanowienie sądu ustanawiające fundusz ograniczenia odpowiedzialności, a listem z dnia 25 kwietnia wezwał Mærsk do zgłoszenia swojego roszczenia.

24

Mærsk nie odpowiedziała na wezwanie i zdecydowała się kontynuować postępowanie w sądzie duńskim. Z powodu braku wniesionych roszczeń kwota złożona w sądzie niderlandzkim została armatorom zwrócona w grudniu 1988 r.

25

Orzeczeniem z dnia 27 kwietnia 1998 r. Vestre Landsret postanowił, że orzeczenia sądów niderlandzkich z dnia 27 maja 1987 r. i dnia 6 stycznia 1988 r. powinny być uznane za orzeczenia w rozumieniu art. 25 Konwencji brukselskiej, ponieważ Mærsk miała możliwość obrony w trakcie postępowania.

26

Oceniając, że postępowania wszczęte w Niderlandach i Danii były sporami między tymi samymi stronami i o tym samym przedmiocie i tej samej podstawie oraz, że fakt, że Mærsk powstrzymała się od przedstawienia swojego stanowiska w ramach postępowania w sprawie ograniczenia odpowiedzialności nie podważał tego ustalenia, Vestre Landsret uznał, że warunki, które są wymagane dla stwierdzenia istnienia zawisłości sporu przy zastosowaniu art. 21 Konwencji brukselskiej zostały spełnione.

27

Biorąc pod uwagę (wcześniejsze wniesienie powództwa niderlandzkiego (dnia 23 kwietnia 1987 r.) i ustalenie dokonane przez Arrondissementsrechtbank Groningen, potwierdzoną w postępowaniu apelacyjnym, że sąd ten był właściwy do wydania swojego orzeczenia, Vestre Landsret stwierdził, przy zastosowaniu art. 21, akapitu drugiego Konwencji brukselskiej brak swej jurysdykcji na rzecz sądu niderlandzkiego.

28

Mærsk wniosła odwołanie do Højesteret.

29

Zważywszy, że sprawa dotyczy kwestii wykładni art. 21, 25 i 27 Konwencji brukselskiej, sąd odsyłający postanowił zawiesić postępowanie w sprawie i zadać Trybunałowi następujące pytania prejudycjalne:

„1)

Czy do postępowania mającego na celu ustanowienie funduszu ograniczenia odpowiedzialności na wniosek armatora [według Konwencji z 1957 r.] ma zastosowanie art. 21 Konwencji [brukselskiej], gdy wniosek o ustanowienie funduszu imiennie wskazuje na potencjalnego poszkodowanego?

2) Czy orzeczenie nakazujące ustanowienie funduszu ograniczenia odpowiedzialności według niderlandzkich zasad proceduralnych obowiązujących w 1986 r. jest orzeczeniem w rozumieniu art. 25 wspomnianej Konwencji?

3.)

Czy fundusz ograniczenia odpowiedzialności ustanowiony dnia 27 maja 1987 r. przez sąd niderlandzki według niderlandzkich zasad proceduralnych obowiązujących w tym czasie, bez uprzedniego zawiadomienia wierzyciela, którego sprawa dotyczy, może nie być obecnie uznany w innym Państwie Członkowskim na podstawie art. 27 [pkt] 2 wspomnianej Konwencji?

4)

W przypadku odpowiedzi pozytywnej na trzecie pytanie, czy zainteresowany wierzyciel może być pozbawiony korzyści wynikających z art. 27 [pkt] 2, z tego powodu, że wcześniej, w Państwie Członkowskim utworzenia funduszu, wniósł odwołanie do wyższego sądu dotyczące właściwości sądu pierwszej instancji nie podniósłszy zarzutu braku doręczenia?”

W przedmiocie pierwszego pytania

30

W swoim pierwszym pytaniu sąd odsyłający zapytuje zasadniczo, czy z jednej strony wniosek wniesiony do sądu Umawiającego się Państwa przez właściciela statku w sprawie ustanowienia funduszu ograniczenia odpowiedzialności, który wskazuje potencjalnego poszkodowanego, a z drugiej strony, postępowanie o odszkodowanie wszczęte przed sądem innego Umawiającego się Państwa przez tego poszkodowanego przeciwko właścicielowi statku stanowią spory między tymi samymi stronami mające ten sam przedmiot i tą samą podstawę w rozumieniu art. 21 Konwencji brukselskiej.

31

Należy przypomnieć tytułem wstępnym, że art. 21 Konwencji brukselskiej znajduje się, wraz z art. 22 dotyczącym spraw wiążących się ze sobą, w rozdziale 8 tytułu II tej Konwencji, który to rozdział zmierza, w interesie dobrej administracji wymiaru sprawiedliwości w łonie Wspólnoty, do uniknięcia równoległych postępowań przed sądami różnych Umawiających się Państw i wydania w rezultacie tego sprzecznych orzeczeń. Zatem, przepisy te zmierzają, w każdy możliwy sposób, do wykluczenia, od samego początku, sytuacji takiej jak przewidywana jest w art. 27 pkt 3 wspomnianej Konwencji, a mianowicie braku uznania orzeczenia z powodu jego sprzeczności z orzeczeniem wydanym w sporze między tymi samymi stronami w Państwie wniosku (zob. wyroki z dnia 8 grudnia 1987 r. w sprawie 144/86 Gubisch Maschinenfabrik,, Rec. str. 4861, pkt 8 i z dnia 9 grudnia 2003 r w sprawie C-116/02 Gasser, jeszcze nie opublikowany w Recueil, pkt 41).

32

Wynika z tego, że, aby osiągnąć te cele, art. 21 powinien stanowić przedmiot szerokiej wykładni, obejmującej z zasady wszystkie przypadki zawisłości sporów przed sądami Umawiających się Państw, niezależnie od miejsca zamieszkania stron (wyroki z dnia 27 czerwca 1991 r. w sprawie C-351/89 Overseas Union Insurance i in., Rec. str. I-3317, pkt 16 i w powyżej cytowanej sprawie Gasser, pkt 41).

33

W niniejszej sprawie, nie kwestionuje się, iż postępowanie w sprawie ustanowienia funduszu ograniczenia odpowiedzialności, jak to wszczęte przed sądem niderlandzkim, ma na celu umożliwienie właścicielowi statku, który może być odpowiedzialny z tytułu jednego z roszczeń wyliczonych w art. 1 ust. 1 Konwencji z 1957 r., ograniczenie swojej odpowiedzialności do wysokości obliczonej zgodnie z art. 3 tej Konwencji, w ten sposób, że wierzyciele nie będą mogli żądać, na podstawie tego samego zdarzenia wywołującego szkodę innych kwot, niż te, które mogą otrzymać w ramach tego postępowania.

34

Taki wniosek o ustanowienie funduszu ograniczenia odpowiedzialności stanowi z pewnością wszczęcie sporu w rozumieniu art. 21 Konwencji brukselskiej. Niemniej jednak należy ponadto przeanalizować, czy spór ten ma ten sam przedmiot i tą samą podstawę, co powództwo o odszkodowanie wszczęte przez poszkodowanego przeciwko właścicielowi statku przed sądem innego Umawiającego się Państwa i czy te spory zawisły pomiędzy tymi samymi stronami. Te trzy warunki kumulatywne powinny zostać spełnione dla ustalenia sytuacji zawisłości sporu w rozumieniu wspomnianego art. 21.

35

Z jednej strony omawiane spory nie mają wyraźnie tego samego przedmiotu. Podczas gdy powództwo o odszkodowanie ma na celu ustalenie odpowiedzialności pozwanego, wniosek o ograniczenie odpowiedzialności ma na celu, w razie gdyby odpowiedzialność została ustalona, jej ograniczenie do pewnej sumy ustalonej na podstawie Konwencji z 1957 r., przypominając, że według art. 1 ust. 7 wspomnianej Konwencji „powołanie się na ograniczenie odpowiedzialności nie stanowi uznania tej odpowiedzialności”.

36

Okoliczność, że w ramach postępowania w sprawie ustanowienia funduszu ograniczenia odpowiedzialności roszczenia stanowią przedmiot weryfikacji przez syndyka i, że mogą być podważone przez dłużnika, nie jest w stanie zmienić charakteru tej analizy. W rezultacie, jak już orzekł Trybunał, aby ustalić czy dwa spory mają ten sam przedmiot w rozumieniu art. 21 Konwencji brukselskiej, uwzględnić jedynie, tak jak to wynika z brzmienia tego artykułu, odpowiednie roszczenia powodów w każdym sporze, a nie środki obrony podniesione ewentualnie przez pozwanego (wyrok z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie C-111/01Gantner Electric, Rec. str. I-4207, pkt 26).

37

Z drugiej strony, omawiane spory nie mają również tej samej podstawy w rozumieniu art. 21 Konwencji.

38

W rezultacie, skoro„podstawa” składa się z faktów i zasady prawnej przywołanej w powództwie (zob. wyrok z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie C-406/92 Tatry, Rec. str. I-5439, pkt 39) to należy stwierdzić, że nawet jeżeli przyjmiemy iż fakty leżące u powstania dwóch postępowań są identyczne, to zasada prawna stanowiąca podstawę każdego z dwóch sporów jest różna, jak to podniosła Mærsk, Komisja i rzecznik generalny w pkt 41 swojej opinii. W rzeczy samej, powództwo o odszkodowanie opiera się na zasadach odpowiedzialności deliktowej, podczas gdy wniosek o ustanowienie funduszu ograniczenia odpowiedzialności opiera się na Konwencji z 1957 r. i ustawodawstwie niderlandzkim, które ją inkorporuje.

39

W konsekwencji, bez potrzeby analizowania trzeciego warunku dotyczącego tożsamości stron, należy wywnioskować, że w braku tożsamości przedmiotu i podstawy, nie ma sytuacji zawisłości sporu w rozumieniu art. 21 Konwencji brukselskiej między postępowaniem w sprawie ustanowienia funduszu ograniczenia odpowiedzialności właściciela statku, jak to wszczęte w omawianej sprawie przed sądem niderlandzkim a postępowaniem o odszkodowanie wszczętym przed sądem odsyłającym.

40

Wniosek ten nie stoi w zasadzie na przeszkodzie, jak podniósł rząd Zjednoczonego Królestwa i rzecznik generalny w pkt 45 swojej opinii, zastosowaniu art. 22 Konwencji brukselskiej. Spory, takie jak te o których mowa w sprawie przed sądem krajowym, są ze sobą połączone wystarczająco ścisłą więzią, aby można było je uważać za sprawy pozostające ze sobą w związku w rozumieniu akapitu trzeciego tego artykułu, w rezultacie czego sąd, przed który wytoczono powództwo później, może zawiesić postępowanie.

41

Mimo to w obecnym przypadku nie ma potrzeby badania warunków zastosowania art. 22 Konwencji brukselskiej, ani w szczególności ustalenia przed który sąd wytoczono powództwo wcześniej, ponieważ z postanowienia odsyłającego w sprawie wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego wynika, że postępowanie przed Arrondissementsrechtbank Groningen zostało definitywnie zakończone i że w braku przedstawienia roszczeń przez poszkodowanych kwota złożona w tym sądzie została zwrócona armatorom w grudniu 1988. W takich okolicznościach nie ma już „spraw pozostających ze sobą w związku” w rozumieniu art. 22 Konwencji.

42

W świetle wyżej przedstawionych rozważań należy odpowiedzieć na pierwsze pytanie w ten sposób, że wniosek wniesiony z jednej strony do sądu Umawiającego się Państwa przez właściciela statku w sprawie ustanowienia funduszu ograniczenia odpowiedzialności, który wskazuje potencjalnego poszkodowanego, a z drugiej strony, postępowanie o odszkodowanie wszczęte przed sądem innego Umawiającego się Państwa przez tego poszkodowanego przeciwko właścicielowi statku nie stanowią sporów w stanie zawisłości w rozumieniu art. 21 Konwencji brukselskiej.

W przedmiocie drugiego pytania

43

W swoim drugim pytaniu sąd odsyłający zapytuje, czy orzeczenie nakazujące, jak w niniejszej sprawie, ustanowienie funduszu ograniczenia odpowiedzialności, jest orzeczeniem w rozumieniu art. 25 Konwencji brukselskiej.

44

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z brzmieniem art. 25 pojęcie „orzeczenie” w rozumieniu wspomnianej Konwencji obejmuje „każde orzeczenie wydane przez sąd Umawiającego się Państwa, niezależnie od tego, […] [jak] zostanie określone”.

45

Jak Trybunał już orzekł (zob. wyrok z dnia 2 czerwca 1994 r. w sprawie C-414/92 Solo Kleinmotoren, Rec. str. I-2237, pkt 17), aby być zakwalifikowanym jako „orzeczenie” w rozumieniu Konwencji, pismo powinno powinien pochodzić od organu sądowego należącego do Umawiającego się Państwa i orzekającego według własnego uznania w przedmiocie punktów spornych pomiędzy stronami.

46

Tak jak to zostało przypomniane w raporcie dotyczącym Konwencji brukselskiej (Dz. U. 1979, C 59, str. 71, pkt 184), art. 25 tej Konwencji nie jest ograniczony do orzeczeń, które kończą postępowanie lub jego część, ale również dotyczy postanowień poprzedzających wydanie wyroku lub postanowień zarządzających środki tymczasowe lub zabezpieczające.

47

W rezultacie, orzeczenie takie jak postanowienie Arrondissementsrechtbank Groningen z dnia 27 maja 1987 r. ustalające tymczasowo kwotę, do której wysokości jest ograniczona odpowiedzialność właściciela statku, jest objęte zakresem Konwencji brukselskiej.

48

Mærsk podnosi jednak, że to postanowienie nie może stanowić orzeczenia w rozumieniu tego artykułu, gdyż zostało przyjęte na zakończenie postępowania nieprocesowego.

49

Ten zarzut nie może zostać przyjęty.

50

O ile jest prawdą, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Konwencja dotyczy jedynie orzeczeń, które, zanim złożono wniosek o ich uznanie lub wykonanie w innym Państwie niż Państwo ich wydania, były lub mogły być, pod różnymi warunkami, w tym Państwie wydania przedmiotem postępowania procesowego (wyrok z dnia 21 maja 1980 r. w sprawie 125/79 Denilauler, Rec. str. 1553, pkt 13), to należy wyraźnie stwierdzić, że mimo że postanowienie sądu niderlandzkiego zostało wydane na zakończenie pierwszej, nieprocesowej, fazy postępowania, to mogło być ono przedmiotem postępowania procesowego zanim został złożony wniosek o jego uznanie lub wykonanie na podstawie Konwencji (zob. również w tym względzie wyrok z dnia 13 lipca 1995 r. w sprawie C-474/93 Hengst Import, Rec. str. I-2113, pkt 14).

51

Z dokumentów sprawy wynika, że takie postanowienie nie odnosi skutków zanim nie zostanie doręczone wierzycielom, którzy mogą wtedy dochodzić swoich praw przed sądem, który je wydał, kwestionując zarówno prawo dłużnika do skorzystania z ograniczenia odpowiedzialności, jak i wysokość tego ograniczenia. Ponadto wierzyciele mogą wnieść odwołanie od tego postanowienia kwestionując właściwość sądu, który je wydał – co miało zresztą miejsce w sprawie przed sądem krajowym.

52

W świetle wyżej przedstawionych rozważań należy odpowiedzieć na drugie pytanie w ten sposób, że orzeczenie nakazujące, jak w sprawie przed sądem krajowym ustanowienie funduszu ograniczenia odpowiedzialności, jest orzeczeniem w rozumieniu art. 25 Konwencji brukselskiej.

W przedmiocie trzeciego i czwartego pytania

53

W swoim trzecim i czwartym pytaniu, które należy przeanalizować wspólnie, sąd odsyłający zapytuje, czy orzeczenie o ustanowieniu funduszu ograniczenia odpowiedzialności, wydane bez uprzedniego zawiadomienia wierzyciela, którego sprawa dotyczy, może nie być uznane w innym Umawiającym się Państwie przy zastosowaniu art. 27 pkt 2 Konwencji brukselskiej, również w sytuacji, gdy wierzyciel wniósł odwołanie od tego orzeczenia kwestionując właściwość sądu, który je wydał, nie podniósłszy jednak zarzutu doręczenia pisma wszczynającego postępowanie.

54

W tym względzie należy przypomnieć, że art. 27 Konwencji wylicza warunki, którym podlega, w jednym Umawiającym się Państwie, uznanie orzeczeń wydanych w innym Umawiającym się Państwie. Według art. 2 odmawia się uznania orzeczenia, „jeżeli pozwanemu, który nie wdał się w spór, nie doręczono w należyty sposób pisma wszczynającego postępowanie lub dokumentu równorzędnego w czasie umożliwiającym mu przygotowanie obrony”.

55

Ten przepis ma na celu, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, zapewnienie, aby orzeczenie nie zostało uznane lub wykonane według Konwencji, jeżeli pozwany nie miał możliwości obrony przed sądem, który je wydał (wyroki z dnia 16 czerwca 1981 r. w sprawie 166/80 Klomps, Rec. str. 1593, pkt 9; z dnia 21 kwietnia 1993 r. w sprawie C-172/91 Sonntag, Rec. str. I-1963, pkt 38 i w cytowanej powyżej sprawie Hengst Import, pkt 17).

56

Wynika z tego, że odmowa uznania orzeczenia, z powodów wskazanych w art. 27 pkt 2 Konwencji brukselskiej jest jedynie możliwa, jeżeli pozwany nie wdał się w spór w pierwotnym postępowaniu. Tego przepisu nie można przywołać, jeżeli pozwany stawił się, albo jeżeli przynajmniej był poinformowany o szczegółach dotyczących sporu i miał możliwość obrony (powyżej cytowany wyrok w sprawie Sonntag, pkt 39).

57

W obecnej sprawie należy stwierdzić, że Mærsk nigdy nie stawił się w postępowaniu w sprawie ustanowienia funduszu ograniczenia odpowiedzialności. Rzeczywiście wniósł odwołanie od postanowienia z dnia 27 maja 1987 r. Mimo to, jak rzecznik generalny podniósł w pkt 60 swojej opinii, odwołanie to, dotyczące jedynie właściwości sądu, który wydał wspomniane postanowienie nie może być traktowane jednoznacznie ze stawieniem się pozwanego w postępowaniu dotyczącym ograniczenia odpowiedzialności armatorów do pewnej wysokości. W rezultacie należy więc uważać, że pozwany nie wdał się w spór w rozumieniu art. 27 pkt 2 Konwencji.

58

W tych warunkach, stosownie do tego ostatniego przepisu, aby orzeczenie o ustanowieniu funduszu ograniczenia odpowiedzialności zostało uznane, zgodnie z Konwencją brukselską, pismo wszczynające postępowanie powinno było zostać doręczone do Mærsk w należyty sposób i w odpowiednim czasie.

59

W tym względzie należy wziąć pod uwagę szczególne właściwości postępowania w sprawie ustanowienia funduszu ograniczenia odpowiedzialności, takie jakim rządzi prawo niderlandzkie, w ramach którego postanowienie ustanawiające tymczasowo wysokość ograniczenia odpowiedzialności jest najpierw przyjmowane tymczasowo przez sąd na zakończenie postępowania nieprocesowego, aby następnie stanowić przedmiot postępowania procesowego, jak to zostało przypomniane w pkt 50 niniejszego wyroku. Takie postanowienie może być uważane za pismo wszczynające postępowanie w rozumieniu art. 27 pkt 2 niniejszej Konwencji.

60

Z dokumentów sprawy wynika z jednej strony, że syndyk wyznaczony przez Arrondissementsrechtbank Groningen poinformował Mærsk, listem poleconym z dnia 1 lutego 1988 r., o treści postanowienia z dnia 27 maja 1987 r., a z drugiej strony, według wskazówek dostarczonych przez rząd niderlandzki, że takie doręczenie jest należyte według prawa niderlandzkiego i Konwencji o doręczaniu za granicę dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych sporządzonej w Hadze dnia 15 listopada 1965 r., która wiązała Królestwo Niderlandów i Królestwo Danii w okresie zaistnienia faktów sprawy.

61

Do właściwego sądu w zainteresowanym Państwie należy ocena, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności w sprawie, czy to doręczenie zostało dokonane w należyty sposób i w czasie umożliwiającym pozwanemu skuteczne przygotowanie obrony (wyroki w powyżej cytowanej sprawie Klomps, pkt 20 i z dnia 11 czerwca 1985 r., jak również w sprawie 49/84, Debaecker i Plouvier, Rec. str. 1779, pkt 31).

62

W świetle wyżej przedstawionych rozważań, należy odpowiedzieć na trzecie i czwarte pytanie w ten sposób, że nie można odmówić uznania w innym Umawiającym się Państwie przy zastosowaniu art. 27 pkt 2 Konwencji brukselskiej orzeczeniu o ustanowieniu funduszu ograniczenia odpowiedzialności, wydanemu bez uprzedniego zawiadomienia wierzyciela, którego sprawa dotyczy, również w sytuacji, gdy ten wierzyciel wniósł odwołanie od tego orzeczenia w celu zakwestionowania właściwości sądu, który je wydał, pod warunkiem, że orzeczenie to zostało doręczone pozwanemu w należyty sposób i w odpowiednim czasie.

W przedmiocie kosztów

63

Dla stron postępowania głównego niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem krajowym, zatem do tego sądu należy zasądzenie kosztów. Koszty poniesione w celu przedłożenia uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba), orzeka co następuje:

1)

Wniosek wniesiony z jednej strony do sądu Umawiającego się Państwa przez właściciela statku w sprawie ustanowienia funduszu ograniczenia odpowiedzialności, który wskazuje potencjalnego poszkodowanego, a z drugiej strony, postępowanie o odszkodowanie wszczęte przed sądem innego Umawiającego się Państwa przez tego poszkodowanego przeciwko właścicielowi statku nie stanowią sporów w stanie zawisłości w rozumieniu art. 21 Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, w wersji zmienionej Konwencją z dnia 9 października 1978 r. o przystąpieniu Królestwa Danii, Irlandii oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

2)

Orzeczenie nakazujące ustanowienie, jak w sprawie przed sądem krajowym funduszu ograniczenia odpowiedzialności, jest orzeczeniem w rozumieniu art. 25 Konwencji brukselskiej.

3)

Nie można odmówić uznania w innym Umawiającym się Państwie przy zastosowaniu art. 27 pkt 2 Konwencji brukselskiej orzeczeniu o ustanowieniu funduszu ograniczenia odpowiedzialności, wydanemu bez uprzedniego zawiadomienia wierzyciela, którego sprawa dotyczy, również w sytuacji, gdy ten wierzyciel wniósł odwołanie od tego orzeczenia w celu zakwestionowania właściwości sądu, który je wydał, pod warunkiem, że orzeczenie to zostało doręczone pozwanemu w należyty sposób i w odpowiednim czasie.

Podpisy.

1 –

Język postępowania: duński.