TŁUMACZENIE ROBOCZE

WYROK TRYBUNAŁU (trzecia izba)
z dnia 28 października 2004 r. (1)

Konwencja Brukselska – Artykuły 20 i 57 ustęp 2 – Niestawiennictwo pozwanego – Pozwany mający miejsce zamieszkania na terytorium innego Umawiającego się Państwa – Konwencja Genewska o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów – Kolizja konwencji

W sprawie C-148/03,

mającej za przedmiot wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na podstawie Protokołu z dnia 3 czerwca 1971 r. dotyczącego dokonywanej przez Trybunał Sprawiedliwości wykładni Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych,

wniesiony przez Oberlandesgericht München (Niemcy), postanowieniem z dnia 27 marca 2003 r., które wpłynęło do Trybunału dnia 31 marca 2003 r., w ramach postępowania pomiędzy:

Nürnberger Allgemeine Versicherungs AG

a

Portbridge Transport International BV,

TRYBUNAŁ (trzecia izba),

w składzie: A. Rosas prezes izby, R. Schintgen (sprawozdawca) i N. Colneric, sędziowie,

rzecznik generalny:A. Tizzano,
sekretarz: R. Grass,

uwzględniając procedurę pisemną,

uwzgledniając uwagi przedstawione:

–

w imieniu Nürnberger Allgemeine Versicherungs AG, przez K. Demuth, Rechtsanwalt,

–

w imieniu Portbridge Transport International BV, przez J. Kienzle, Rechtsanwalt,

–

w imieniu rządu niemieckiego, przez R. Wagnera, występującego w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa, przez M. K. Manji, występującego w charakterze pełnomocnika, wspomaganego przez M. D. Bearda, barrister,

–

w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich, przez A.-M. Rouchaud i W. Bogensbergera, występujących w charakterze pełnomocników,

uwzględniając decyzję podjętą, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, o rozstrzygnięciu sprawy bez przeprowadzenia rozprawy i bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 20 i 57 ust. 2 lit. a) Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 1972 r., L 299, str. 32, zwanej dalej „Konwencją Brukselską”), w brzmieniu zmienionym Konwencją z dnia 9 października 1978 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Danii, Irlandii i Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Dz.U. L 304, str. 1, tekst zmieniony – str. 77), Konwencją z dnia 25 października 1982 r. w sprawie przystąpienia Republiki Greckiej (Dz. U. L 388, str. 1), Konwencją z dnia 26 maja 1989 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii i Republiki Portugalii (Dz.U. L 285, str. 1) oraz Konwencją z dnia 29 listopada 1996 r. w sprawie przystąpienia Republiki Austrii, Republiki Finlandii i Królestwa Szwecji (Dz.U. 1997, C 15, p. 1).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach postępowania pomiędzy spółką Nürnberger Allgemeine Versicherungs AG (dalej „Nürnberger”) a spółką Portbridge Transport International BV (dalej „Portbridge”), którego przedmiotem było roszczenie o naprawienie szkody poniesionej przez Nürnberger na skutek utraty towarów, które powinny były zostać przewiezione przez Portbridge do Zjednoczonego Królestwa.

Ramy prawne

3

Zgodnie z postanowieniami art. 57 ust. 1 i 2 lit. a) Konwencji Brukselskiej:

„1.    Niniejsza Konwencja nie narusza konwencji, których Państwa Członkowskie są stronami i które w sprawach szczególnych regulują jurysdykcję, uznawanie lub wykonywanie orzeczeń.

2.      Celem zapewnienia jednolitej wykładni ustępu 1, ustęp ten będzie stosowany w sposób następujący:

a)

niniejsza Konwencja nie wyłącza tego, aby sąd Umawiającego się Państwa, które jest stroną konwencji dotyczącej spraw szczególnych, oparł swoją jurysdykcję na takiej konwencji, także wówczas, gdy pozwany ma miejsce zamieszkania na terytorium Umawiającego się Państwa, które nie jest stroną takiej konwencji. W każdym wypadku sąd ten stosuje artykuł 20 niniejszej konwencji.”

4

Art. 20 ust. 1 Konwencji Brukselskiej stanowi:

„Jeżeli pozwany, który ma miejsce zamieszkania w jednym Umawiającym się Państwie, jest pozwany przez sąd innego Umawiającego się Państwa i nie wdaje się w spór, sąd z urzędu stwierdza brak swej jurysdykcji, jeżeli jego jurysdykcja nie wynika z postanowień niniejszej konwencji.”

5

Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR), sporządzona w Genewie dnia 19 maja 1956 r. (dalej „CMR”), zgodnie z jej artykułem 1 znajduje zastosowanie „do wszelkiej umowy o zarobkowy przewóz drogowy towarów pojazdami, nie zależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się.”

6

Zgodnie z postanowieniami art. 31 ust. 1 CMR:

„We wszystkich sporach, które wynikają z przewozów podlegających niniejszej Konwencji, powód może wnosić sprawę do sądów umawiających się krajów, określonych przez strony w drodze wspólnego porozumienia, a ponadto do sądów kraju, na którego obszarze:

a) pozwany ma stałe miejsce zamieszkania, główną siedzibę lub filię albo agencję, za której pośrednictwem zawarto umowę o przewóz, albo

b) znajduje się miejsce przejęcia towaru do przewozu lub miejsce jego dostawy,

i nie może wnosić sprawy do innych sądów.”

7

Zarówno Republika Federalna Niemiec, jak i Królestwo Niderlandów są stronami CMR.

Postępowanie przed sądem krajowym i pytanie prejudycjalne

8

Nürnberger jest spółką ubezpieczeń transportu prawa niemieckiego. Spółka ta żąda od Portbridge, spółki transportowej prawa niderlandzkiego, odszkodowania z tytułu utraty w czerwcu 2000 r towarów przyjętych do przewozu przez tę ostatnią w Vöhringen (Niemcy), celem ich przewiezienia do Zjednoczonego Królestwa.

9

Stosunek przewozu będący przedmiotem postępowania przed sądem krajowym podlega postanowieniom CMR. Zgodnie z art. 31 ust. 1 lit. b) rzeczonej Konwencji, jurysdykcja należeć będzie do sądu kraju, na którego obszarze znajduje się miejsce przejęcia towaru do przewozu, to znaczy do Landgericht Memmingen (Niemcy). Portbridge niemniej jednak zakwestionował międzynarodową jurysdykcję tego sądu i nie zajął stanowiska co do istoty sprawy.

10

Landgericht Memmingen wyrokiem rozstrzygającym kwestię incydentalną stwierdził brak swej jurysdykcji międzynarodowej i odrzucił jako niedopuszczalne odwołanie wniesione przez Nürnberger. Przyjął on, iż niezależnie od przepisów jurysdykcyjnych zawartych w art. 31 CMR powinien on, zgodnie z art. 57 ust. 2 lit. a) zdanie drugie Konwencji Brukselskiej, w przypadku niestawiennictwa pozwanego lub odmowy wypowiedzenia się co do istoty sprawy, zastosować art. 20 tejże Konwencji. Przepis ten nakazuje, aby w takich okolicznościach sąd z urzędu stwierdził brak swej jurysdykcji, jeżeli jego jurysdykcja nie wynika z postanowień Konwencji Brukselskiej.

11

Nürnberger wniósł odwołanie od tego wyroku do Oberlandesgericht München, podnosząc, iż postanowienia dotyczące jurysdykcji przewidziane w art. 31 ust. 1 CMR mają pierwszeństwo przed ogólnymi przepisami Konwencji Brukselskiej dotyczącymi jurysdykcji, nawet wówczas gdy pozwany, nie wypowiada się co do istoty sprawy, ogranicza się do zakwestionowania międzynarodowej jurysdykcji sądu, w którym złożono pozew.

12

W tych okolicznościach sąd krajowy postanowił odroczyć rozpoznanie sprawy i skierować do Trybunału następujące pytanie prejudycjalne:

„Czy postanowienia dotyczące jurysdykcji zawarte w innych konwencjach mają pierwszeństwo przed ogólnymi przepisami Konwencji Brukselskiej dotyczącymi jurysdykcji, także wówczas, gdy pozwany mający miejsce zamieszkania na terytorium jednego Umawiającego się Państwa zostaje pozwany przed sąd innego Umawiającego się Państwa i nie wypowiada się przed tym sądem co do istoty sprawy?”

W przedmiocie pytania prejudycjalnego

13

Stawiając pytanie prejudycjalne, sąd krajowy zmierza w istocie do ustalenia, czy art.57 ust. 2 lit. a) Konwencji Brukselskiej powinien być rozumiany w ten sposób, że sąd Umawiającego się Państwa, przed który została pozwana osoba mająca miejsce zamieszkania w innym Umawiającym się Państwie, może oprzeć swoją jurysdykcję na szczególnej konwencji, której stroną również jest to pierwsze Państwo, a która zawiera przepisy szczególne dotyczące jurysdykcji, wyłączając zastosowanie Konwencji Brukselskiej, nawet wówczas gdy pozwany w ramach przedmiotowego postępowania nie wypowiada się co do istoty sprawy co do istoty sprawy.

14

W tym względzie należy zaznaczyć, że art. 57 wprowadza wyjątek od reguły, zgodnie z którą Konwencja Brukselska ma pierwszeństwo przed innymi konwencjami w sprawach jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń, których Umawiające się Państwa są stronami. Celem ustanowienia tego wyjątku jest zapewnienie przestrzegania przepisów jurysdykcyjnych przewidzianych przez szczególne konwencje, przy czym przepisy te zostały wydane przy uwzględnieniu specyficznego charakteru dziedzin, których dotyczą. (patrz wyrok z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie C-406/92 Tatry, Rec. str. I‑5439, pkt 24).

15

Niemniej jednak Portbridge utrzymuje, że przepisy jurysdykcyjne zawarte w art. 31 ust. 1 CMR powinny zostać odrzucone i powinny ustąpić miejsca zastosowaniu Konwencji Brukselskiej na mocy art. 57 ust. 2 lit. a) zdanie drugie tejże Konwencji, zgodnie z którym „w każdym przypadku sąd ten stosuje artykuł 20 niniejszej Konwencji”.

16

Należy przypomnieć, iż ów artykuł 20 przewiduje, że w przypadku gdy osoba zostaje pozwana przed sąd innego Umawiająca się Państwa i nie wdaje się w spór, sąd z urzędu stwierdza brak swej jurysdykcji, jeżeli jego jurysdykcja nie wynika z postanowień Konwencji Brukselskiej.

17

W niniejszym przypadku zatem, jurysdykcja sądu powinna zostać uznana za opartą na Konwencji Brukselskiej, jako że art. 57 przedmiotowej Konwencji wyraźnie stanowi, iż Konwencja ta nie narusza przepisów jurysdykcyjnych zawartych w konwencjach szczególnych.

18

W związku z powyższym, badając z urzędu swoją jurysdykcję, zgodnie z postanowieniami tej Konwencji, sąd Umawiającego się Państwa, przed który została pozwana osoba mająca miejsce zamieszkania w innym Umawiającym się Państwie, a która nie wdaje się w spór, powinien wziąć pod uwagę przepisy jurysdykcyjne zawarte w konwencjach szczególnych, których także pierwsze Umawiające się Państwo jest stroną.

19

Powinien tak postąpić również wówczas, gdy, tak jak w niniejszej sprawie, pozwany nie wypowiadając się co do istoty sprawy, formalnie kwestionuje jurysdykcję międzynarodową sądu krajowego, przed który został pozwany.

20

Biorąc pod uwagę powyższe, na postawione pytanie należy odpowiedzieć, iż art. 57 ust. 2 lit. a) Konwencji Brukselskiej powinien być interpretowany w ten sposób, że sąd Umawiającego się Państwa, przed który została pozwana osoba mająca miejsce zamieszkania na terytorium innego Umawiającego się Państwa, może oprzeć swą jurysdykcję na konwencji szczególnej, której stroną jest także to pierwsze Państwo, a która zawiera szczególne postanowienia dotyczące jurysdykcji, nawet wówczas, gdy pozwany w danym postępowaniu nie wypowiadając się co do istoty sprawy.

W przedmiocie kosztów

21

Dla stron postępowania głównego niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem krajowym, zatem do tego sądu należy zasądzenie kosztów. Koszty poniesione w związku z przedłożeniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów (trzecia izba ) orzeka co następuje:

Art. 57 ust. 2 lit. a) Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, w brzmieniu zmienionym Konwencją z dnia 9 października 1978 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Danii, Irlandii i Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Konwencją z dnia 25 października 1982 r. w sprawie przystąpienia Republiki Greckiej, Konwencją z dnia 26 maja 1989 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii i Republiki Portugalii oraz Konwencją z dnia 29 listopada 1996 r. w sprawie przystąpienia Republiki Austrii, Republiki Finlandii i Królestwa Szwecji, powinien być interpretowany w ten sposób, że sąd Umawiającego się Państwa, przed który została pozwana osoba mająca miejsce zamieszkania na terytorium innego Umawiającego się Państwa, może oprzeć swą jurysdykcję na konwencji szczególnej, której stroną jest także to pierwsze Państwo, a która zawiera szczególne postanowienia dotyczące jurysdykcji, nawet wówczas, gdy pozwany w danym postępowaniu nie wypowiada się co do istoty sprawy.

Podpisy.

1 –

Język postępowania: niemiecki.